DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

83
had de zeeman behoefte gevoeld om te kunnen bepalen, waar hij
met zijn schip geplaatst was. De breedte op zee bepaalde men
voldoende volledig door de hoogte te nemen, door middel van een-
voudige astronomische werktuigen en daaruit werd dan de lengte
bij inductie en naar gissingopgemaakt, dikwerf geheel verwaarloosd.
Maar het scheen alsof de behoefte aan naauwkeuriger lengte-
bepaling nooit levendiger was gevoeld dan op het einde der
16de en in de eerste helft der 17de eeuw, want nooit is
er met meer ijver en volharding naar de bevrediging dier be­
hoefte gestreefd, dan in die dagen. Van daar dan ook, dat in de
tijden, waarinede wij ons hier bezighouden, niet een, maar
onderscheidene wiskundigen zich opdeden, welke beweerden de
middelen te hebben gevonden om Oost en West te vinden of zoo als
men zich nu zoude uitdrukken, om te bepalen de lengte op zee.
Reeds Gemma Frisius wist, dat men de lengte bepalen kon door
het verschil van tijd tusschen twee meridianen op te geven x ; maar
de berekening van dat verschil op zee was juist wat men zocht
en niet vond, bij gemis aan juiste gegevens van den tijd onder
die meridiaan , welke met den tijd van de meridiaan waaronder
men, op het oogenblik der berekening, zich bevond, dat verschil
kon aantoonen. Om tot die uitkomst te geraken zien wij een aantal
beoefenaren der wis- en zeevaartkunde hier te lande, in die tijden
zich opdoen als o. a. Mathijs Syeverts, Simon van der Eyck, van
der Straten, Reynier Pietersz. van Twisch en Petrus Plancius 2 , die
alien beweerden, dat zij de middelen gevonden hadden om de lengte
met juistheid te bepalen. En zoo al de latere wetenschap die
pogingen als ijdel voor dat doel of als onvolkomen heeft ter zijde
1 Zie Cosmographia Petri Apiani (Bienewitz) pef Gemmam Frisium, 1550,
Antverp., Caput VII. de longitudine terrestri, fol. 7, vso. en Libellus de
locorum describendorum ratione, Cap. VII, de Longitudiuis differentia,
fol. 57.
2 Ook nog eenige jaren later in 1612 en 1620, meldden zich met dat
doel, bij de Staten-Generaal aan, Mulerus, Court Bodeker en Jan Hendricxs
Jarich, als inventeurs van Oost en West. In den loop der 17 e eeuw bleven
die pogingen voortduren.