DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

66
de graadverdeeling toevoegde, hetgeen door Ortelius evenwel op
zijne afzonderlijke kaarten veelmalen werd nagelaten.
Het gezag dezer kaartenverzamelingen bleef langen tijd zoo groot,
dat niet alleen hetgeen sedert door Hondius en Runiold Mercator
is uitgegeven als de voortzetting daarvan moet worden aangemerkt,
maar dat zelfs ook in de kaarten van Janssonius en Bleau, de
invloed van Ortelius en Mercator duidelijk zigtbaar is.
In de ruwe schets, welke wij tot hiertoe hebben gegeven van
den gang der wetenschappen, die de beschrijving en voorstelling van
het aardrijk tot onderwerp hebben, bleef nog geheel onaangeroerd
het voor ons doel vooral belangrijke gedeelte, hetwelk meer bijzonder
tot de zeevaart in betrekking staat. Zich over zee te bewegen van
de eene plaats naar eene andere, zonder eene afgebeelde voorstel­
ling van den weg en zonder bet hulpmiddel van hetkompas te
bezitten, hebben zoowel de oudere volken als de ruwe Noor-
mannen en andere zeelieden der middeneeuwen weten ten uitvoer
te brengen. Langen tijd behielpen die zeelieden zich op hunne kust-
vaart met die hulpmiddelen, welke de waarneming van de zon, van
zekere sterren, van voorwerpen op de kust of de kleur van het
water, hun aanbood. Eerst toen op het eiude der 12de eeuw
het scheepskompas in gebruik was gekomen, kon de zeevaartkunde
zich tot eene wetenschap ontwikkelen. Door dit werktuig werd
men aangespoord en in staat gesteld, om meer korte en nieuwe
zeewegen te kiezen. De hernieuwde beoefening der wiskunde,
die o. a. de Alfonsynsche tafelen in het leven riep, de kennis
van ineetwerktuigen, welke, even als van bet scheepskompas, uit het
Oosten naar Zuid-Europa overkwam , vermeerderden nogmaals de
hulpmiddelen der zeevaart. Allengs werden in den loop der 15de tot
het einde der 15de eeuw in die zeer onvolmaakte meetwerktuigen
verbeteringen aangebragt, waardoor men, terbepaling van den tijd
en der aardrijkskundige breedte door middaghoogten, tot de astrola-
bien geraakte. Het astrolabium, hetwelk Maarten Behaim in 1484
te Lissabon tot stand bragt, heeft in die dagen inzonderheid de
bewondering voor die werktuigen opgewekt. Het in gebruik komen