DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

More documents

Recommendations

Info

184 III. MEMORIE OPGESTELO DOOR Ds. PETRUS PLANCIUS, GET1TELD I VAN DE OOST-INDISCHE ZEEVAERT ENDE HAREN EYGEN- SCHArrEN ENDE AENMERIUNGEN. De inhoud van dit stuk, zoowel als eenige zinsneden, voor- koniende in brieven en instructien gescbreven in de jaren 1599 en 1601, laten bijna geen twijfel meer overig, of bet hierondcr volgende geschrift is door Ds. Petrus Plancius opgesteld tot onder- rigting van ben , die bet bevel voerden over de vloten naar Indie bestemd. Er wordt geene dagteekening op dit stuk gevonden; doch op grond van de reeds genoeinde brieven is bet hoogst- vermoedelijk opgesteld on.stfeeks de tweede en derde uitrusting naar Indie, in de jaren 1598 en 1599, zonder eenigen twijfel, zoo als trouyvens uit bet stuk zelve blijkt, na de terugkomst van de schepen van de eerste onderneming onder Houtman en Pieter Dirckx. Het tweede stuk, getiteld : «Naerder verclaringe van de Oost-Indische vaert,» is van later dagteekening en schijnt na de terugkomst van den adnfiraal van Neck in 1600 te zijn vervaardigd. Het blijkt niet zoo zeker, of ook dit geschrift door Plancius is opgesteld. Beide stukken intusschen en vooral bet eerste scbenen mij belangrijk toe, omdat daarin bet voor- naamste is te zamengevat wat men hier te lande op dien tijd wist omtrent de vaart over den Oceaan naar Oost-Indie, omtrent passaatwinden, loopstroomen, droogten, koersen enz.; terwijl er menige bijzonderheid in gevonden wordt, betrekkelijk de onder vinding door de Nederlanders opgedaan in hunne togten naar Guinea en West-Indie. Ook de hoogst verdienstelijke en toch zoo weinig bekende zeeman Pieter Dirckz of Petrus Theodoras 1 komt weder in dit geschrift voor. Het be wij st bovendien nogmaals, hoe 1 Zie over Petrus Theodorus hierboven, biz. 95.
185 groot het aandeel geweest is, hetwelk Plancius aan de stichting van de Oost-Indische vaart en den handel gehad heeft. De zeevaert met haren eygonschappcn ende observation van Nedorlandt voorby Engelandt, Vranckeryck ende Hispanien totto eylanden van Canarion endo van daer voorts totto landon van Guinea ende Brasilia is veele Nederlandsche schippers endo stuyrluydon genoechsaem bekont. De langduyrige orvareutheyt heeft de Franscho, Engelscho endo Portugysche zeevaerders goleert, dat die spocdichste zoylaige vorby de zeekustcn van Guinea valt van 60 tot 70 duytsche mylen van hot vaste landt; want zoylende naerder het lant dan op 60 duytscho mylen, soo heeft men calmte ende stiltcn ende loopendc verder van landt dan op 70 mylen, soo vervalt men te verre westwacrt, twelk mouichmael peryckol voroirsaect van door de generalo oostclycko wiriden , genaempt Brisas endo de Correnton oft Loopstromon gedreven te werden nae Spaonsch-Indicn oft van te moeten wederkceron naer Hispanien, gelyck het eerst bevonden hebben d'Oost-Indischo schepen van Amstelredam anno 1595 ; wantzo zijn geAveest tusschen het eylant Mayo ende Middellinio van den 26 Aprilis totten 4 Junny, doordien zy te naer landt liepen, wacrdoor zy van den 4 May totten 26 derzelver in stilte gedreven hebben veel vorder oostwaerts dan zy gisten, gelyck sulex blyckt by de wassende Noordoosteringe van do naoldo, welck zy ondor de middellinie onde op de zuyderlyckc hoochte van vyf graden endo 18 minuten gehadt hobben, het welcke goensins is te verwondoren, gomerct do loopstromen aldaer gowoldichlyck nae het oosten loopen. Hot schip St. Philippus , zynde Admiraol van de Oostlndische vloote van Portugael, dreef in den jaere 1583 ontrent twee maenden in dese stilte, soodat hy in Oostlndien aenquam twee maenden naer d'andoro schepen. De zeer verstandige endo wel orvaren stuyrmau Pieter Diricxz, zaligor gcdachtenisso verviol over eenige jaren in zyn reyse nae de Baye van Brasilia ontrent 300 duytsche milen oostolyckcr dan hy gcgist hadde, nieUegenstaendo dat zy op dat schip
Page 1:
DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZ
Page 4 and 5:
• Snelpersdrpk van P. E. VAN STAD
Page 6 and 7:
IV genomen en de verkregen kennis i
Page 8 and 9:
VI De taak zou, gelijk men ziet, ve
Page 10 and 11:
VIII IV. De eerste uitrusting naar
Page 12 and 13:
ERRATA. Hz. 81, „ 69, „ 101,
Page 14 and 15:
ontwaardigd over de aanslagen door
Page 16 and 17:
stelling waarin hij geplaatst is; t
Page 18 and 19:
op het Westen, al ware het dan ook
Page 20 and 21:
dan vier honderd schepen, beladen m
Page 22 and 23:
10 lastige mededingers uit de Neder
Page 24 and 25:
12 land kan gerekend worden h Niet
Page 26 and 27:
14 door eenen bijzonderen handelsge
Page 28 and 29:
16 de Dwina zich te bepalen, maar o
Page 30 and 31:
18 land zich met die voorstellen ve
Page 32 and 33:
20 deel gezamentlijk de terugreis n
Page 34 and 35:
22 togt hooger gespannen was, naar
Page 36 and 37:
24 Junij, dat zij naar hunne bereke
Page 38 and 39:
26 RENT finalemenl a la dite isle a
Page 40 and 41:
28 sche Oost-Indische compagnie spo
Page 42 and 43:
30 den 11 Augustus, doch met geen b
Page 44 and 45:
32 met de meeste eenvoud en zonder
Page 46 and 47:
34 voor hunne ontdekkingen aangevra
Page 48 and 49:
36 naar Brazilie uit te voeren. Zij
Page 50 and 51:
38 In 1596 bezochten onze schippers
Page 52 and 53:
40 en met welke, groote hoeveelhede
Page 54 and 55:
42 kooplieden op hetbelang van den
Page 56 and 57:
44 dingen verleid, in dienst des Ko
Page 58 and 59:
46 Usselincx blijft niettemin in on
Page 60 and 61:
48 het hoofd, wendde zich nu ook op
Page 62 and 63:
50 voeren. Nog andere Nederlandsche
Page 64 and 65:
en Balthazar de Moucheron ontwierpe
Page 66 and 67:
54 rust daar evenwel eene zeer oude
Page 68 and 69:
TWEEDE HOOFDSTUK. DE BEOEFENING DER
Page 70 and 71:
58 schappen genomen hebben in de ti
Page 72 and 73:
GO bij de ontdekkingen, welke gedaa
Page 74 and 75:
62 doel stellen, hadden inmiddels e
Page 76 and 77:
64 die verdeeling ook ware. Maar de
Page 78 and 79:
66 de graadverdeeling toevoegde, he
Page 80 and 81:
68 Toen de behoefte aan zeekaarten
Page 82 and 83:
70 waren aangegeven. Het wantrouwen
Page 84 and 85:
72 ware in gebruik en draagt dan oo
Page 86 and 87:
74 toonde deze schrijver voor het e
Page 88 and 89:
76 sende graden. Uit een en ander m
Page 90 and 91:
78 »2 jaren hadde gedediceert, die
Page 92 and 93:
80 der zeekaarten en Hendrik Jarich
Page 94 and 95:
82 Zoo als te voorzien was, hield d
Page 96 and 97:
84 gesteld, de studie dier mannen e
Page 98 and 99:
werden de groote zee-mogendheden me
Page 100 and 101:
88 De theorie van Plancius kon geen
Page 102 and 103:
90 mingen der Nederlanders heeft ge
Page 104 and 105:
92 Op den 17 April 1592 wendde zich
Page 106 and 107:
94 ii pressen op Lisbona hebben ges
Page 108 and 109:
96 dezen de standplaatsen verbeterd
Page 110 and 111:
98 wapenen. Zij verkregen in hun ge
Page 112 and 113:
100 iigeassisteert met eenige coopl
Page 114 and 115:
102 dam nagenoeg geheel gereed ware
Page 116 and 117:
104 van concurrentie, vrijdom van k
Page 118 and 119:
106 politie zal moeten gesteld word
Page 120 and 121:
108 en zich onder de vereenigde Ams
Page 122 and 123:
110 Van zijne ondernemingen naar he
Page 124 and 125:
112 De Staten van Zeeland ontzeiden
Page 126 and 127:
114 den Oost-Indischen Archipel in
Page 128 and 129:
116 hebben. Hetzij dat zij op weg r
Page 130 and 131:
118 de twee compagnien tweedragt sc
Page 132 and 133:
120 Zoo waren dan ook in Zeeland, e
Page 134 and 135:
122 Wissel hadden, want zij wisten
Page 136 and 137:
124 firma van van der Veken moest d
Page 138 and 139:
126 stemden toe in eenen vrijdom va
Page 140 and 141:
128 varen deur de voors. strate van
Page 142 and 143:
130 kooplieden, om in eene gemeensc
Page 144 and 145:
132 reeds weder vertrokken: «sulx
Page 146 and 147: 134 eene vereeniging tot stand te b
Page 148 and 149: 136 comnfiesen alles wat zij zouden
Page 150 and 151: »_ 138 "respective aan verscheyden
Page 152 and 153: 140 uook die van Middelburg, van de
Page 154 and 155: collegie voor hetwelk deze zitting
Page 156 and 157: 144 ming en waren zij in staat drie
Page 158 and 159: 146 ueeniging, ordre en politie ond
Page 160 and 161: 148 toen bet monopolie niet meer wa
Page 163: t ONUITGEGEVEN STUKKEN EN BIJLAGEN.
Page 166 and 167: 154 naemt don Jonas, groot omtrent
Page 168 and 169: 156 hout ende voerts toubacca ende
Page 170 and 171: 158 weldichlicken wederstaen met ha
Page 172 and 173: 160 Den 21 ditto is Jan van Leyden
Page 174 and 175: 162 omnibus vindicata mendis, ac no
Page 176 and 177: 164 29 Augustus 1590. Resol. Staten
Page 178 and 179: 166 rientie ondersoeker ende collec
Page 180 and 181: 168 der lantschappen ende volcken ,
Page 182 and 183: 170 van zijne gcdane ende noch te d
Page 184 and 185: 172 by dewelcke de principale houck
Page 186 and 187: 174 Sabbatti den 8 Septembris 1601.
Page 188 and 189: 176 by hem gevonden, om by middelen
Page 190 and 191: 178 1596. Jacob Florisz. van Langer
Page 192 and 193: 180 11. Omtrent Chinam gestelt het
Page 194 and 195: 182 Acteboek fol. 251. Dit werk ver
Page 198 and 199: 186 hadden een welbevaron Portugisc
Page 200 and 201: 188 oosteringe, zoo syt ghy op den
Page 202 and 203: 190 Sumatra is de streckinge oost n
Page 204 and 205: 192 de loopstroomen ende stilten, h
Page 206 and 207: 194 de vloet uit die Spaensche zee
Page 208 and 209: 196 den 5 Novembris in den jare 159
Page 210 and 211: 198 van het Hooft der Gocder Hoope,
Page 212 and 213: 200 nige hoochte nyet meer en heeft
Page 214 and 215: 202 over ettelycke jaeren van langs
Page 216 and 217: 204 ende directie van Uwe Princelyc
Page 218 and 219: 206 te straffen naar gelegenheyt va
Page 220 and 221: 208 XII. Ende alsoo het onbehoorlyc
Page 222 and 223: 210 XXI. Niemandt sail vermoghen ee
Page 224 and 225: 212 bewinthebbers van de Compagnie
Page 226 and 227: 214 helpende met die paspoorton van
Page 228 and 229: 216 V. VERZOEKSCHRIFT VAN DE TWEEDE
Page 230 and 231: 218 uytgestelt daerop te resolveren
Page 232 and 233: 220 VIII. STUKKEN RETREKKELIJK DE U
Page 234 and 235: 222 deselve Vereenicho Pro- van Ams
Page 236 and 237: 224 handelinge aengaen, doch met su
Page 238 and 239: 226 middel saegt dat in den tyt van
Page 240 and 241: 228 ((/.) Instructie ende memorie v
Page 242 and 243: 230 Hiermede wensehen v behoude gel
Page 244 and 245: 232 ghy u daer aen den Coninck van
Page 246 and 247:
234 ende ervarentheyt van den perso
Page 248 and 249:
236 suit sien te crygen de meeste o
Page 250 and 251:
238 Ghedeuckt soo het schip van Ant
Page 252 and 253:
voor vyff eerste reysen. Ende syn d
Page 254 and 255:
242 den xvni stvs. hem suppliant te
Page 256 and 257:
244 XII. RESOLUTIE DER STATEN-GENER
Page 258 and 259:
246 Indien te versekeren, soe wel t
Page 260 and 261:
248 selven gestelt ende gecommittee
Page 262 and 263:
250 getrouwelycken de voerz. prinse
Page 264 and 265:
252 den commanderenden (officier) v
Page 266 and 267:
254 is van de strekking van dit stu
Page 268 and 269:
256 handelt, dat die negotie daerdo
Page 270 and 271:
258 dat vele der gemeyner participa
Page 272 and 273:
260 die al te saemen, door de gemey
Page 274 and 275:
262 XIX. VERBAAL VAN DE BESOGNES, G
Page 276 and 277:
264 deselve earner gehouden sullen
Page 278 and 279:
266 om malcanderen te overstemmen,
Page 280 and 281:
268 oft int regart van de contante
Page 282 and 283:
270 ende Einchuysen gecompareert in
Page 284 and 285:
272 (a) Acte van Unie der verschill
Page 286 and 287:
274 van gelycken, de respectiven ca
Page 288 and 289:
276 off men tot dienste van de nego
Page 290 and 291:
278 Item dat men geen beAvinthebber
Page 292 and 293:
280 gelden niet langer tot haren la
Page 294 and 295:
282 XXI. BRIEF EN VERKLARING VAN BA
Page 296 and 297:
284 sche handel voor goed scheen ge
Page 298 and 299:
286 De bewindhebbers van de Nederla
Page 300 and 301:
288 naers te zyn van de Oceansche z
Page 302 and 303:
290 Onor, Barcelor, Mangalor, Canan
Page 304 and 305:
292 oft factorie ingestelt, groote
Page 306 and 307:
294 i Dat de Coningh van Engelandt
show all

DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?