DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

84
gesteld, de studie dier mannen evenwel, heeft in menig opzigt
de wetenschap eene schrede voorwaarts doen gaan.
Mathijs Syeverts of Sieverts meende zijn doel bereikt te hebben
door het vervaardigen van eene nieuwe paskaart, bij welke hij
nieuwe instrumentenuitdachtomdaarbij te gebruiken, als: «nieuwe
usfeeren, nieuwen graadboog en nieuwen passer met een geschrift,
»behelzende de aanwijzing van het gebruik, dat men van deze
uwerktuigen maken moest. Deze middelen, beweerde Syeverts,
«zouden alle piloten, stuerluyden ende schippers Zuyden en
»Noorden, mitsgaders Oost ende West zekerlijk mogen seylen,
nharen gewissen schoot mogen hebben ende eygentlyk zonder
ueenighe gbissinghe kunnen weten, waar zylieden zyn, hoe veer
uende hoe naer 't zy om d'Oost, West, Zuyd ofte Noort, met de
iiomstandigheden daartoe dienendeu k
Een ander, Simon van der Eyk genaamd, meende omtrent dien
zelfden tijd insgelijks een instrument gevonden te hebben, door
middel van hetwelk men de lengte zoowel als de breedte op zee
zou kunnen vinden. Op welke wijze dat werktuig was zamen-
gesteld wordt niet vermeld; doch daar het tevens dienen moest
om de breedte te verkrijgen, zou men vermoeden dat het slechts
een werktuig is geweest om de hoogtemeting met ineerdere juistheid
te verkrijgen 2 .
Op ineer wetenschappelijke gronden schijnen een Reynier
Pietersz van Twisch en bijzonder Petrus Plancius hunne bewerin-
gen gevestigd te hebben, dat zij het middel hadden gevonden
om de lengte op zee te bepalen. Deze beiden kozen de afwijking
der koinpasnaald tot middel om de lengte te vindon. Reinier
Pietersz dacht daartoe een werktuig uit, om «door metinge der
usonne te connen weten het afwyken der naelde, als oock die
ulongitudo, dat is Oost ende West, te weten hoeverre men uyt
»yeder meridiaen gescheyden is.» Het werktuig van Reynier
1 Resolution Staten-Gener. 25 Nov. 1593 en Resol. St.-Gener. 6 Sept. 1594
en Resol. Staten van Holland 26 Junij 1598, fol. 209.
2 Resol. Staten van Holland 12 Sept. 1595 , fol. 404.