DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

75
Maar nog een ander Nederlander heeft, vijf jaren vroeger dan
Ed. Wright, kaarten volgens de Mercators projectie weten te
vervaardigen. Reeds op den 12 September 1594 vroeg en verkreeg
Ds. Petrus Plancius octrooi van de Staten-Generaal «voor al zulke
» nieuwe formen van zeekaarten als hij Plancius had gepractiscert,
»in welke de drie zijden des triangels goed en opregt zijn,
»doordien de graden der breedte daarin hunne natuurlijke pro-
»portie hebben met de graden der lengte: 5. dat is in korte
woorden, zeekaarten met wassende graden. 1 Het is mij niet
mogen gelukken, een enkel exemplaar van genoemde kaarten van
Plancius op te sporen, maar wel is mij het bewijs voorgekomen,
dat op den tweeden scheepstogt naar Indie, onder den admiraal van
Neck, in welken togt Plancius zoowel door zijne wetenschappelijke
bemoeijingen als door geldelijke belangen zeer gemengd is ge­
weest, kaarten met wassende graden gebruikt zijn. Men vindt
namelijk in een manuscript-journaal , dat waarschijnlijk gehouden
is op het schip Vriesland, behoorende tot de vloot van van Neck
onder dagteekening van den 26 Julij 1598, dat is, een jaar voor
de uitgave van Wright, aangeteekend: «die cabo de boa Esperanza
«leyt op 57 gr. der lengte, uitwysende de caerle met wassende
H graeden.» In het belangrijk traclaat over de Oost-Indische scheep­
vaart, hetwelk waarschijnlijk omstreeks 1599 en 1600 door Plan­
cius is te zamengesteld 2, vindt men eveneens bewijzen, dat, de
wassende graadkaarten toen reeds in gebruik waren. De dagboeken
van Jan May in 1611 en van de sehippers der schepen
Nassau en Broekerbaven in de jaren 1626 en 1628 gehouden,
maken insgelijks meermalen melding van de kaarten met was-
van Hondius mededeelt, in welke deze zich over die daad verontschuldigt.
De invloed en achting, waarin Ed. Wright door zijn werk gekomen
is, zijn hierdoor evenwel niet verminderd; de bewijzen daarvan treft men
nog aan in den fraaijen zee-atlas van van Loon, 1666, op vvelks titelblad
het portret van Wright naast dat van Pedro de Medina prijkt. — De kaarten
van Houdius, hierboven genoemd , heb ik nooit gezien.
1 Zie onder de hieraehter gedrukte stukken n°. II, onder Plancius.
2 Zie hieraehter het stuk n°. III.