DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

96
dezen de standplaatsen verbeterd k Die uitmuntende zeeman heeft
door zijne waarnemingen voor - altijd zich verdienstelijk gemaakt
en geniet nu in de werken van een von Humboldt en anderen
de ecr, hem door zijne tijdgenooten onthouden, van onder de
groote sterrekundigen te worden opgenomen 2 .
Pieter Dircksz Keyser, van wien men in de tot hier toe ge-
drukte beschrijvingen der eerste reize geene melding vindt gemaakt,
komt in de handschriften van bet Rijks-Archief voor, als de
opperste piloot of hoofd van de stuurlieden. Cornelis Houtman
daarentegen treedt op als opperste commies, d. i. als hoofd van
den handel. Deze bijzonderheid maakt een merkwaardig punt
uit, in de geschiedenis van de eerste reis naar Indie. Terwijl
Houtman den handel en het handelsbelang vertegenwoordigde,
is Pieter Dircksz de vertegenwoordiger van het zeevaartkundige
gedeelte van den togt, de leider van de vloot door de nog
onbevaren zee. Er waren dus eigenlijk twee hoofden en het gevolg
daarvan bleef niet lang uit, want weldra wilde de Commies-
handelaar ook optreden als zeevaarder; doch de schippers ver-
zetten zich daartegen en de tweedragt nam een aanvang en bet
goede bestuur der onderneming een einde.
Pieter Dircksz Keyzer stierf ongelukkiglijk in straat Sunda, en
nu kregen de handelaars op de vloot den boventoon. Houtman
had bet geluk levend van de reis terug te komen; de dooden zijn
spoedig vergeten en op die wijze, meen ik, is het geschied,
dat men overal en altijd van Houtman als van den eersten Neder-
landschen zeevaarder naar Oost-Indie vindt melding gemaakt,
terwijl aan den veel meer verdienstelijken Pieter Dircksz slechts door
een enkelen geleerde is gedacht en dan nog zonder met eenige
i In het tweede deel van dit werk zullen wij gelegenheid hebben nog nader
op Pieter Dircksz terug te komen.
" Men zie over Petrus Theodorus: G. Moll, vroegere zeetogten der Nederlanders,
pag. 49 en volg. en de aldaar aanget. plaats van Merula, alsmede
v. Humboldt, Kosmos , uitgave v. Beima, aanteekeningen n°. 306, pag. 465,
alwaar ook aangehaald wordt een artikel over Petrus Theodori, in Schumachers
Jahrbuch fur 1840, § 240.