DE OPKOMST VAN HET NEDERLANDSCH GEZAG OOST-INDIE.

71
Hoe schoon en voor hunnen tijd naauwkeurig deze kaarten
ook waren, gevoelde men niettemin het gewigtige nadeel
van de platte kaarten. Want de platte kaarten stellen de aarde
voor op eene wijze, welke strijdig is met de ware ge-
daante van den aardbok Op zoodanige voorstellingen staan de
graden der lengte over den geheelen aardbodem even groot
afgebeeld en dit is verre van met de waarheid overeen te
stemmen. De meridianen toch, loopen in werkelijkheid alien
in de polen te zamen , zoodat de lengtegraden van de
evenachstlijn tot aan de polen gedurig in grootte afnemen en
eindelijk zelfs nul worden. Voor gedeelten van den aardbodem,
die slechts een onaanzienlijk getal graden van de evenachtslijn
verwijderd liggen of voor gedeelten van zeeen of voor de afbeelding
van havens, welke geen groote breedteuitgestrektheid hebben,
zijn de platte kaarten voldoende en worden zij, in die gevallen
ook nog tegenwoordig gebruikt k Naarmate nu de groote reizen
menigvuldiger werden en ten gevolge van die, de kennis der aarde
vermeerderde, terwijl de onvolkomenheid der bestaande hulp­
middelen des te sterker in het oog viel, werden ook in die mate
de gebreken , welke aan de platte kaarten eigen zijn, levendiger
gevoeld en werd de behoefte aan verbetering meer en meer dringend.
Mercator is de eerste geweest, en deze prioriteit is nog door nie-
mand ontkend, die een middel tegen het gebrek der platte kaarten
gevonden en aan den dag heeft gebragt, toen hij in bet jaar 1569
zijne groote kaart: Nova el aucta orbis terrae descriplio ad usum
naviganlium accomodata, in het licht gaf.
De uitvinding van Mercator is nog heden ten dage als de eenige
Middellandsche zeekaarten , welke begonnen ddar, waar Luc. Jansz. Waghenaer
die gelaten had. Zie acten-boek Staten-Gener. 1589—1602 en
vergelijk Lelewel, Tome II, pag. 197 en Epilogue, page 235. Moll,
vroegere zeetogten, pag. 27 en Tijdschrift voor het zeewezen van Pilaar
en Obreen 1846, 6de deel, lste stuk. Van deze belangrijke kaartboeken
bevinden zich op het Rijks-archief verschillende exemplaren.
1 J. C. Pilaar, Werkdadige Stuurmanskunst. 1° Deel, 2de Boek.