6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

5 Surrealisme
5 Modernisme, functionalisme en surrealisme
73 ) Zie paragraaf 1.4.1 en 1.4.4,
[Tabel 1.1], hieraan voorafgaande.
Het functionalisme, waar verschillende generaties tegendraadse ontwerpers
zich zo tegen hadden afgezet, was geworteld in de opkomst
van het modernisme aan het begin van de twintigste eeuw. Het in 1919
opgerichtte Bauhaus en de Nederlandse De Stijl beweging speelden
hierin een belangrijke rol (Hahn et al. 1988; Droste 1990; Antonelli et
al. 2003). Het Bauhaus werd opgericht door Walter Gropius in Weimar,
verhuisde in 1925 naar Dessau en stond later onder leiding van architect
Ludwig Mies van der Rohe, vanaf 1930 in Dessau en vanaf 1932
in Berlijn tot aan de gedwongen sluiting door de Nazi’s in 1933 (Herzogenrath
et al. 1980: pp.26-27). Juist door het oprukkende nationaal
socialisme werd het gedachtegoed van de modernisten over de wereld
verspreid omdat veel van de aan het Bauhaus actieve kunstenaars,
ontwerpers en architecten Duitsland ontvluchtten en, zoals Peter Hahn
het formuleert: ‘All in all, this little art school, which only functioned
for fourteen years and had to change its location several times before
finally being forced to close under political pressure, was astonishingly
influential.’ (Droste et al. 1999: p.7) [Figuur 5.1].
De opkomst van het modernisme werd echter geflankeerd door een
stroming die niets moest hebben van de gereserveerde vormtaal die
gepaard ging met de nieuwe ideologie 73 : het surrealisme. Zijn aanhangers
verzetten zich toen al tegen de oprukkende mechanisatie van de
omgeving en het bijbehorende simplificerende systeemdenken van de
modernisten. De anti-technologische houding van de surrealisten komt
later terug bij zowel het postmodernisme uit de jaren tachtig, als het
conceptueel ontwerp uit de jaren negentig. De vormgevingsprincipes
van het surrealisme vertonen daarbij opvallende gelijkenis met die van
het latere tegendraads ontwerp.
169