6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

nu een nieuwe invulling aan geven. In zijn boek Of Bicycles, Bakelites,
and Bulbs; Toward a Theory of Sociotechnical Change ontvouwt Bijker
aan de hand van een aantal historische case-studies een theorie over
de ‘Social Construction of Technology’. Hierbinnen hanteert hij het
begrip ‘Relevant Social Group’, hetgeen betekent dat nieuwe ontwikkelingen
niet altijd voor iedereen ‘functioneel’ zijn, maar alleen voor een
beperkte groep mensen met dezelfde kenmerken die ontvankelijk zijn
voor de desbetreffende vernieuwing. Zo toont hij aan dat de aanvanke-
6.3 Twee kenmerken
lijk behoorlijk onhandige en gevaarlijke hoge bi -de fiets met een heel
groot, direct aangedreven voorwiel- lang kon blijven bestaan omdat zij
haar sportieve berijders de mogelijkheid bood om de stoere man uit te
hangen [Figuur 6.124]. De eigenlijk al eerder ontworpen safety-bike
met kettingaandrijving brak pas later door toen zij een alternatief bleek
voor vrouwen en ouderen -andere sociale groepen dus- om ook plezierig
te kunnen fietsen.
In die zin kun je zeggen dat een stoel waar je niet op kunt zitten toch
functioneel kan zijn, omdat zij voor een relevante sociale groep misschien
als een kunstwerk fungeert (of als een manier om te laten zien
dat men goede smaak heeft of een boel geld heeft te besteden). Functionaliteit
moet daarbij dus altijd gezien worden vanuit de relevante
gebruikersgroep. Dit sluit aan op de visie van Forty, die in 1986 in zijn
boek Objects of Desire concludeert: ‘No design works unless it embodies
ideas that are held in common by the people for whom the object is intended.’
(Forty 1995: p.245). De rol van de ontwerper ziet Forty hierin
als het -letterlijk- vormgeven aan de ideeën en associaties die al in het
cultureel kapitaal van de maatschappij aanwezig zijn: ‘design turns ideas
about the world and social relations into the form of physical objects.’
(Forty 1995: p.245). En eerder: ‘any painting, film, book or building
contains ideas about the nature of the world, ideas which exist in other
minds apart from that of the artist, author or designer, but which are
mediated through his or her ability to conceive a form or means of
representation.’ (Forty 1995: p.243).
Bij de genoemde objecten van Sottsass en Starck en bij vrijwel alle andere
tegendraadse ontwerpen die in deze studie naar voren zijn gekomen,
is hetzelfde aan de hand. Ondanks dat door het tegendraadse ontwerp
de primaire gebruiksfunctie in de verdrukking komt, is de secundaire
251