6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

Samenvatting
geen sinaasappelsap mee kunt maken. Zij losten dit gebrek aan functionele
bruikbaarheid op door hun werk respectievelijk “room divider” en “conversation
piece” te noemen. Met andere woorden: de ontwerpen waren
helemaal niet bedoeld als “boekenkast” en “citruspers”. Eigenlijk zijn het
communicatiemiddelen, vermomd als boekenkast en citruspers. De primaire
functie van het object is niet meer “het bruikbaar zijn als” een bepaald product,
maar “het communiceren van” een bepaalde betekenis. Het tweede
en belangrijkste kenmerk van het tegendraads ontwerp is de invloed van
context. Door objecten in een andere context te plaatsen veranderen objec-
ten namelijk zelf. Ze veranderen niet fysiek, maar doordat er op een andere
manier naar gekeken wordt en doordat ze daardoor ook anders beoordeeld
worden. Door alledaagse objecten in een nieuwe context te plaatsen wordt
ons geleerd om op een nieuwe manier naar de dingen te kijken.
Tegendraadse ontwerpen zijn dus niet zozeer interessant door hun bruikbaarheid,
maar door hun vermogen om betekenissen op te roepen bij de
gebruiker. De ontwerpen roepen daarbij emoties op door betekenis te
ontlenen aan een nieuwe context. De nieuwe context kan hierbij niet alleen
gegeven worden door een nieuwe omgeving, zoals bij de eerste drie
ontwerpgrepen, maar ook deels door andere objecten, zoals dat zichtbaar
wordt bij de zogenaamde samengestelde ready-mades (ontwerpgreep vier)
en ook door het object zelf, in de vorm van een afwijkend materiaalgebruik
(ontwerpgreep vijf). Omgekeerd wordt een object dus ook pas definitief
gedefinieerd door de context. Het beroemde schilderij van Magritte met
de uitspraak ‘ceci n’est pas une pipe’ blijkt dubbel waar: het afgebeeldde
object is geen pijp omdat het een afbeelding van een pijp is, maar ook omdat
het afgebeelde object pas een pijp is als het object ook als een pijp gebruikt
wordt!
De vijf tegendraadse ontwerpgrepen moeten het voor de vormgever uiteindelijk
makkelijker maken om deze vorm van het oproepen van betekenis
en het spelen met associaties, toe te passen in de ontwerppraktijk.
267