6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

let’s call it Memphis”, and everybody thought it was a great name:
Blues, Tennessee, rock’n’roll, American suburbs, and the Egypt, the
Pharaoh’s capital, the holy city of the god Ptah.’ (Radice 1984: p.26).
Memphis bleek later inderdaad een prima naam voor de groep omdat
het de versmelting van zogenaamde hogere en lagere cultuur die in de
ontwerpen expressief werd gevierd (kitsch! 18 ) in zich verenigde. Memphis
is, zoals Radice het zegt, immers zowel de geboortestad van Elvis
als de hoofdstad van Egypte in de oudheid.
2.1 Postmodernisme
18 ) Kitsch is volgens het woordenboek:
‘schijnkunst die van een vals
sentiment getuigt’ [van Dale elektronisch
groot woordenboek 2009] en
wordt geassocieerd met baroque,
cliché-matigheid, neo-stijlen en
namaak.
19 ) In Nederland bijvoorbeeld via
Galerie Copi in de Prinsenstraat in
Den Haag (Hofstede et al. 1989:
pp.8-9).
De Memphis ontwerpen maakten in eerste instantie vooral indruk op de
ontwerpelite, want de collectie richtte zich nadrukkelijk op een kapitaalkrachtig
publiek, door de prijsstelling en de internationale distributie
via design-galeries 19 [Figuur 2.5]. Dit elitaire karakter was in eerste
instantie niet de bedoeling van de ontwerpers, die in het oprichtingsstatuut
van de groep zelfs hadden opgenomen dat alle ontwerpen geschikt
moesten zijn voor serieproductie van ‘zo nodig 20.000 stuks’ [Ettore
Sottsass (gecit. in: Hofstede et al. 1989: p.8)] ‘omdat we niet gelijkgesteld
wilden worden aan ‘kunstenaars’.’
Toenmalig directeur van de Italiaanse lampenfirma Artimide, Ernesto
Gismondi, was door de groep bereid gevonden om de commerciële
leiding op zich te nemen. Met zijn netwerk en financiële middelen was
hij een belangrijke factor in de totstandkoming en verspreiding van de
Memphis ontwerpen (Radice 1984; Hofstede et al. 1989). De vormgeving,
uitwerking en wijze van presentatie van de ontwerpen maakten
de producten in zekere zin toch tot kunstvoorwerpen, in ieder geval
voorzien van bepaalde kenmerken van kunstwerken. Gismondi zegt
hierover: ‘Voor de werkelijke verspreiding van Memphis moet men begrijpen
dat de produkten alleen konden worden afgezet aan een beperkt
publiek dat een bepaalde cultuur aanhangt en bepaalde economische
mogelijkheden bezit.’ […want] ‘een produkt kan niet in serie worden
gemaakt, alleen omdat de ontwerper denkt dat het mogelijk is.’ (Hofstede
et al. 1989: p.11). Bovendien is het natuurlijk een vorm van elitarisme
als je als consument een ‘boekenkast’ aanschaft waar je eigenlijk
geen boeken in kwijt kunt. Dit kun je namelijk alleen maar doen als je
al een andere boekenkast hebt waar je boeken wél in kunnen.
63