6.2 Ontwerpgrepen - Universiteit Twente

1.4.2 Vooruitgang en verandering
In de klassieke tekst The idea of Progress, An inquiry into its origin and
growth van J.B Bury (1920) wordt het vooruitgangsdenken waar de modernisten-functionalisten
zich van bedienden van een theoretische basis
voorzien. In die tijd stond het ‘idee van vooruitgang’ niet ter discussie:
‘Within the last forty years nearly every civilised country has produced
a large literature on social science, in which indefinite Progress is generally
assumed as an axiom.’ (Bury 1920: p.269).
Dit axioma wortelde in het Darwinisme, waar volgens de Origin of
Species (gepubliceerd in 1859) de natuur zichzelf ontwikkelde volgens
het principe van ‘survival of the fittest’. Door aanpassing aan omgeving
en omstandigheden ontwikkelde de natuur zich tot een steeds complexer
geheel. Door de voorstanders van deze theorie, die haar vooral zagen
als een welkom alternatief voor de dogmatische visie van de kerk, werd
complexer al snel uitgelegd als beter.
Deze morele versie van de evolutietheorie werd al gauw niet alleen op
natuurlijke verschijnselen, maar ook op culturele verschijnselen van
toepassing verklaard (Kieft 1984: pp.14-16). Technologie en technologie-ontwikkeling
konden vervolgens bijdragen aan die natuurlijke
evolutie van de maatschappij: ‘For these creative figures [waaronder
Le Corbusier en Fernand Léger - WE], industry, the rationality of the
machine and advanced technology were key elements in the construction
of utopia.’ (Wilk et al. 2006: p.33). De modernisten vonden aldus
dat de ontwikkeling van de cultuur een voorbeeld moest nemen aan de
ontwikkeling van de techniek. Le Corbusier zelf stelde in zijn in 1923
gepubliceerde Vers Une Architecture dat een huis ‘een machine om in te
wonen’ zou moeten zijn (Le Corbusier 2008: p.161).
Het ‘idee van vooruitgang’ bleef een tijd het leidende beginsel in zowel
cultuur als wetenschap. De dominante opvatting was dat de mens door
nieuwe ontwikkelingen steeds meer te weten kwam over de natuur en
over zichzelf, waardoor de beschaving als geheel steeds dichter bij de
waarheid zou komen. De asymmetrie-theorie van wetenschapsfilosoof
Karl Popper heeft in dit lineaire vooruitgangsgeloof echter een flinke
bres geslagen. Volgens Popper is er niet zoiets als ‘de waarheid’ die wetenschappelijk
kan worden ontwikkeld. Een wetenschappelijke theorie
40