JUIGCHEN IN DEN ADEL DER MENSCHLIJKE NATUUR

152 HOOFDSTUK 3
Beatties eigen andere werken worden vermeld – met een verwijzing naar de Duitse
vertalingen ervan. “LONGINUS over het Verhevene is alöm bekend” en meer hoeft
daar blijkbaar niet over gezegd te worden. Hoewel Kants Kritik der Urteilskraft, met
de immens belangrijke “Analytik des Erhabenen” op dat moment al drie jaar oud
was, wordt er enkel naar de veel oudere Beobachtungen über das Gefühl des Schönen
und Erhabenen (1764) verwezen. Dit pre-kritische werk van Kant wordt beschouwd
als een jeugdwerk en is erg schatplichtig aan de werken van Burke en Mendelssohn.
Van de Beobachtungen verscheen in 1804 een Nederlandse vertaling, die in een volgend
hoofdstuk nader zal besproken worden.
Zowel Burke als Mendelssohn wordt genoemd als auteur over het verhevene. In het
geval van Mendelssohn verwijst Hennert naar de tekst over het verhevene in de Philosophische
Schriften, maar – vreemd genoeg – niet expliciet naar de vertaling van de
Verhandeling door zijn Utrechtse collega Van Goens. 108 Burke stond bij Hennert
vooral bekend omwille van zijn standpunt in verband met de Franse Revolutie. Hennert
verwijst naar de Duitse vertaling van de Enquiry. “Het origineel is mij niet
bekend” (Beattie 1793:310). Verder noemt hij nog Sulzer, Du Bos, en Lessings Laokoön.
Maar:
Willen zich mijne jonge Lezers met de schoone Wetenschappen bekend
maaken, en dat wenschte ik hartelijk, zoo zou ik hen niet raaden, met deze
aangehaalde schriften, een begin te maaken. Soortgelijke schriften zijn
meer voor Wijsgeerige beöefenaars der fraaïe Wetenschappen en voor oordeelkundige
Liefhebbers en Lezers geschikt, dan voor eerstbeginnenden
(Beattie 1793:312).
Hennert pleit niet voor een verwaarlozing van de theorie – een genie zonder richtsnoer
levert alleen maar gedrochten af: beheersing moet er zijn – maar voor een aanpak
waarin geleidelijk aan opgebouwd wordt. “Veele jonge Genies wassen weelderig
op, als een boom, die te veel in ’t hout schiet: de takken moeten besnoeid worden,
als men goede vruchten verwachten wil” (Beattie 1793:314). Daarom stelt Hennert
een aantal werken voor die de jonge lezer (en schrijver in spe) als leidraad kan nemen:
de Lessen over de rhetorik van Hugh Blair – die in de volgende paragraaf centraal staan
– en de geschriften van Batteux (bij voorkeur in de Duitse bewerking van Ramler,
omwille van de bijkomende voorbeelden). Ook de al door Van Alphen bejubelde
Sulzer en Lord Kames worden aangeraden, net als Lowth en Herder. Tot slot verwijst
Hennert naar een aantal klassieke voorbeelden die Beattie al genoemd had, zoals Aristoteles,
Horatius, Quintilianus.
3.3.2.3. Conclusie: geene onbeduidende vertooning
“’t Geen wy niet klaar bevatten, kunnen wy niet met rede bewonderen”, zo schrijft
Beattie (1786:156). Volgens hem is het verhevene een kwaliteit van het object – verbonden
met fysieke grootheid of morele grootsheid – die een zekere vermaakschenkende
verwondering opwekt. Doorheen het hele betoog van Beattie wordt Longinus