JUIGCHEN IN DEN ADEL DER MENSCHLIJKE NATUUR

FIAT LUX! 25
du Sublime. 73 In die zin is het volkomen natuurlijk dat Boileau in zijn “Préface” tot
het Traité het voorbeeld uit Genesis aanhaalt. Niet alleen heeft het die uitgesproken
religieuze aard, het past ook nog perfect in zijn metaforiek van duisternis en licht.
1.2.3. De klemtoon op het eenvoudige
In een herdruk van 1701 voegde Boileau nog een alinea toe aan zijn voorwoord, als
reactie op de kritiek van Pierre-Daniel Huet, bisschop van Avranches en vooraanstaand
lid van de Académie française. 74 Huet vond het citaat uit Genesis immers niet
verheven, terwijl Boileau juist hierin het bewijs zag dat het verhevene van Longinus
niet zomaar een uiting (of zelfs een variant) van de verheven stijl uit de retorica was. 75
In die extra alinea gaf hij een contemporain voorbeeld van deze eenvoud, een citaat
uit de tragedie Horace van Corneille. De oude Horatius, vader van de drie Horatii die
het duel aangegaan zijn met de drie Curiatii, krijgt te horen dat twee van zijn zoons
gedood zijn en dat de derde op de vlucht geslagen is: de vrouw die hem het nieuws
brengt heeft de afloop van het gevecht niet afgewacht en heeft dus niet gezien dat
deze derde zoon op die manier de Curiatii verdeeld heeft, en een voor een heeft kunnen
doden.
Alors ce vieux Romain possedé de l’amour de sa patrie sans s’amuser à
pleurer la perte de ses deux Fils morts si glorieusement, ne s’afflige que de
la fuite honteuse du dernier, qui a, dit-il, par une si lâche action, imprimé
un opprobre éternel au nom d’Horace: et leur Sœur qui étoit là presente
lui ayant dit, Que vouliez-vous qu’il fist contre trois? il répond brusquement
Qu’il mourût […]. De fait la chose auroit beaucoup perdu de sa force si au
lieu de Qu’il mourût il avoit dit, Qu’il suivist l’exemple de ses deux frères, ou,
Qu’il sacrifiast sa vie à l’interest et à la gloire de son pays. Ainsi c’est la simplicité
mesme de ce mot qui en fait la grandeur (Boileau 1966:340).
De eenvoud maakt het verhevene uit. De ondertitel van het Traité is nochtans le merveilleux
dans le discours. Brody (1958:90) definieert le merveilleux als “to achieve the
effects of the grand style with the resources of the simple.” In de optiek van het Traité
klopt dit wel, maar Brody gaat voorbij aan de contemporaine invulling van het concept.
Bray (1927:231) houdt het algemener: “Si la vraisemblance est la condition à
laquelle doit satisfaire la poésie pour intéresser, le merveilleux est cela même qui
excite l’intérêt. Sans le merveilleux, il n’y a ni curiosité, ni admiration.” Om die
nieuwsgierigheid en die verwondering op te wekken worden elementen opgevoerd
die tegen de verwachtingen of tegen het gewone ingaan. “Le merveilleux est tout ce
qui soulève l’admiration par la surprise” (Bray 1927:231). Kibédi Varga (1998:35)
citeert Rapin – net als Bray (1927:231-232) en nog vroeger Delaporte (1891:8) – en
trekt een radicale conclusie: “Le merveilleux «est tout ce qui est contre le cours ordinaire
de la Nature» (Rapin), il est donc exactement le contraire de la vraisemblance.”
76 Maar: “Pour employer le Merveilleux d’une façon sérieuse et digne, il faut