JUIGCHEN IN DEN ADEL DER MENSCHLIJKE NATUUR

274 HOOFDSTUK 4
77. Volgens Robert Wicks (1995) is het genie echter beter verzoenbaar met het concept van het verhevene
dan met het schone, en belichamen de grootste kunstwerken – die gecreëerd zijn door
genieën – een verzoening van het verhevene en het schone. Guyer (1995) spreekt dit echter
tegen: volgens hem blijven ook werken van genie gebonden aan de zintuiglijke vorm, en ontstijgen
ze die niet, zoals in het verhevene het geval is.
78. Dergelijke afbeeldingen verliezen echter hun effect als ze niet meer als nieuw, maar als conventioneel
beschouwd worden. “This is probably one of the reasons why the sublime has become
generally debased as an aesthetic concept. The infinite vistas and terrifying events become mere
signifiers of an outmoded theatricality” (Crowther 1989:155).
79. Dit maakt het verhevene tot een inspiratiebron voor twintigste-eeuwse psychoanalytische concepten
zoals het Unheimliche.
80. Verder in zijn geschiedenis van het verhevene – Kirwan wijdt overigens, in tegenstelling tot de
meeste andere historici van het verhevene, een volledig hoofdstuk aan Schiller – noemt hij Schillers
teksten over het verhevene enigszins overdreven “the swan song of the sublime, as a discrete
subject at least, within philosophical aesthetics” (Kirwan 2005:85).
81. In het Schiller-Handbuch, samengesteld door Matthias Luserke-Jaqui (2005) worden alle teksten
van Schiller besproken door verschillende auteurs. Gert Sautermeier bespreekt Die Räuber en
wijst erop dat het niet de leesuitgave van het toneelstuk, maar de concrete opvoering van het
stuk was dat zo’n succes bleek te zijn dat vreemden elkaar in de armen vielen en vrouwen in
zwijm vielen (Sautermeier in Luserke-Jaqui 2005:8).
82. Na een aantal omzwervingen was Schiller in 1787 naar Weimar getrokken, waar hij hoopte in
contact te komen met Herder, Wieland en Goethe – enkel met Wieland had Schiller snel een
goede band (Herder had het druk met andere zaken, de eerste ontmoeting met Goethe was geen
succes – zie daarover Safranski (2005:319-323)). Aart Leemhuis vat kort samen hoe Schiller in
Jena belandde: “Schiller richt in Weimar zijn scheppingskracht niet primair op de poëzie, met
historisch werk probeert hij de maatschappelijke erkenning te verwerven die hem tot dan toe is
onthouden. Met zijn Geschichte des Abfalls der vereinigten Niederlande von den Spanischen Regierung,
gepubliceerd in 1788, lukt dat ook. Het werk wordt gunstig ontvangen en levert Schiller
een professoraat op in de geschiedenis aan de universiteit van Jena. Helaas is het hoogleraarschap
geen lucratieve baan; de hertog van Weimar zorgt echter voor enige financiële compensatie en
voor een passende hofraadstitel. 26 mei 1789 spreekt Schiller zijn intreerede uit die, mede naar
eigen zeggen, indruk maakt” (Leemhuis 1994:15). Safranski (2005:328-330) is minder sceptisch
ten aanzien van het succes van Schillers inaugurele rede: het gereserveerde auditorium
bleek te klein te zijn, en in een optocht werd naar een andere locatie uitgeweken.
83. Hoewel de esthetica in Van Hemerts Beginzels beduidend minder aandacht krijgt dan de kentheorie
en de ethiek, is Antoon van den Braembussches stelling dat de contemporaine receptie
van Kant nagenoeg uitsluitend op de eerste twee Kritieken concentreerde, toch wat overtrokken.
“Uitzonderingen op de regel waren sommige illustere tijdgenoten van Kant, zoals Schiller en
Goethe, die juist in de Derde Kritiek een hoogtepunt zagen. Invloedrijke filosofen daarentegen
lieten reeds tijdens de Romantiek zelf en ook later, in de loop van de negentiende en in het
begin van de twintigste eeuw, nauwelijks een spaander heel van Kants Derde Kritiek. De genadeloze
kritiek van Nietzsche op Kants esthetica spreekt wat dit betreft boekdelen. Alleen Kants
theorie omtrent het artistieke genie vond hier en daar genade” (Van den Braembussche
1997:68-69).
84. Vanaf 1794 groeide de band tussen Schiller en Goethe, die hem zou aanzetten tot het hernemen
van zijn literaire activiteiten. De samenwerking tussen deze beide grootheden van de Duitse literatuur,
die bruusk werd afgebroken door Schillers vroegtijdige dood in 1805, zou de kern vor-