JUIGCHEN IN DEN ADEL DER MENSCHLIJKE NATUUR

54 HOOFDSTUK 2
Omne tulit punctum qui miscuit utile dulci. Los van de politieke agenda die in deze
passage gelezen kan worden 23 , Dennis verbindt kunst expliciet met een hoger moreel
doel. Kunst wekt “Passion” op, en die “Passion” dient om de mens tot een religieus
besef te brengen, en op die manier tot een beter mens te maken, wat uiteindelijk de
mens van de ondergang zal redden. Voor Dennis is kunst, en literatuur, eigenlijk
maar een middel. Een middel om emotie op te roepen, en die emotie is op zich maar
het ondergeschikte doel, want die staat op haar beurt weer in dienst van de verbetering
van de mensheid – en “all Instruction whatever depends upon Passion. The
moral Philosophers themselves, even the dryest of them, can never instruct and
reform, unless they move” (Dennis 1939, I:337) – en dat kan alleen maar door een
verhoogd religieus gevoel. Emotie moet opgewekt worden om de mens dichter tot
religie te brengen, en de sterkste emotie wordt opgewekt door het gebruik van religieuze
elementen. Deze twee elementen staan centraal in de hoofdmoot van The
Grounds of Criticism: emotie en religie. Zonder emotie geen poëzie. Zonder religie
geen grote poëzie. En dat grote poëzie verheven poëzie is, moge blijken uit het feit
dat Longinus in het vierde en belangrijkste hoofdstuk als de grootste autoriteit ingeroepen
wordt. Dennis maakt in deze context een onderscheid tussen “Vulgar Passion”
en “Enthusiasm”:
First, Vulgar Passion or that which we commonly call Passion, is that
which is moved by the Objects themselves, or by the Ideas in the ordinary
Course of Life; I mean, that common Society which we find in the World
[…].
Secondly, Enthusiastick Passion, or Enthusiasm, is a Passion which is
moved by the Ideas in Contemplation or the Meditation of Things that
belong not to common Life. Most of our Thoughts in Meditation are
naturally attended with some sort and some degree of Passion; and this
Passion, if it is strong, I call Enthusiasm: Now the Enthusastick Passions
are chiefly six, Admiration, Terror, Horror, Joy, Sadness, Desire, caused
by Ideas occurring to us in Meditation, and producing the same Passions
that the Objects of those Ideas would raise in us, if they were set before us
in the same light that those Ideas give us of them (Dennis 1939, I:338-
339).
Helaas is het werk nooit voltooid, en daardoor is zijn visie op de zes verschillende vormen
van enthousiasme niet geheel uiteengezet. In de rest van zijn werk geeft hij talloze
voorbeelden van “Admiration” en “Terror”, maar de bespreking van de andere
vier vormen blijft uit. Volgens Monk (1935:49) identificeert Dennis met het onderscheid
tussen “Vulgar Passion” en enthousiasme “the distinction between practical
emotion and aesthetic emotion, between phenomena as revealed by sense and phenomena
as expressed by art.” Dennis’ onderscheid tussen alledaagse gevoelens en
emotie die pas door reflectie ontstaat houdt een verfijning van Boileaus visie in 24 : in
Boileaus werk was een zekere spanning waarneembaar tussen de ogenschijnlijk strakrationele
Art poétique en de aandacht voor de emotie in het Traité du sublime. Dennis’