Bevorderen van disseminatie van innovaties in het ... - Cinop

capaciteit. Opportunisme hangt af van de mate van onzekerheid en
complexiteit en van de mate waarin er sprake is van transactiespecifi eke
investeringen. Dit zijn investeringen die gebonden zijn aan een bepaalde
relatie en verloren gaan bij het verbreken van de relatie. Een voorbeeld is
de relatie tussen werkgever en werknemer. De organisatie heeft er belang
bij dat opportunistisch gedrag tegengegaan wordt, om de transactiekosten
te drukken. Het gaat dan om investeringen die in materiaal, kapitaal
(gebouwen, machines) of menselijk kapitaal zijn gedaan.
Het streven van individuele leidinggevenden of managers naar maximale
effi ciëntie, naar zo laag mogelijke transactiekosten, leidt tot de meest
effi ciënte coördinatievoorzieningen en organisatievormen. De aandacht
voor de neiging tot opportunisme en beperkte rationaliteit leidt tot de
redenering dat met hiërarchische structuurkenmerken in de organisatie
het probleem van opportunistisch handelen ingedamd kan worden.
Door hiërarchisch-buraucratische planning, sturing en controle van
de transacties worden besluiten genomen vanuit het perspectief
van de organisatie en niet vanuit het belang van de individuen.
Meningsverschillen worden dan niet opgelost met onderhandelingen,
maar met hiërarchische autoriteit. Daartegenover staan dan de kosten van
het te organiseren beheersingsapparaat en van het mogelijke gebrek aan
motivatie van de werknemers. Dit laatste omdat ze niet – in tegenstelling
tot een (markt)situatie waar ze voor eigen rekening opereren – door hun
eigen belang worden gedreven.
Naast de transactiekostentheorie wordt ook de agency theory tot de
categorie neo-institutionele economische theorieën gerekend. Neoinstitutionele
economische theorieën houden zich bezig met de analyse
van instituties (bijvoorbeeld overeenkomsten, hiërarchieën, markten) waar
economische ruil plaatsvindt. Het doel is de structuur, de effecten van
gedrag, de effi ciëntie en de veranderingen van economische instituties te
verklaren. Het vertrekpunt van de agency theory is gelijk aan die van de
transactiekostentheorie. Hier echter staat het contract of de overeenkomst
centraal. Het gaat daarbij om de contractuele vormgeving van de relatie
tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, bijvoorbeeld werkgever en
werknemer, onder de condities van ongelijke geïnformeerdheid en
verschil in belangen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met
33