februari 2013 nummer 1

eigenschappen bezit:
1 - Leem is erg hard als het droog is
2 - Leem is boterzacht als het vochtig
is
3 - Vocht verspreidt zich in leem snel
en gelijkmatig
4 - Leem suspendeert makkelijk in
water
De eerste drie zijn eigenschappen die
ik als gunstig beschouw voor succulenten
en waardoor ik leem als een zeer
geschikt substraat zie (of als een goede
aanvulling aan een mengsel) voor
met name zaailingen en vochtgevoelige
succulenten. Deze drie gunstige eigenschappen,
en ook de vierde meer ongunstige
eigenschap, licht ik graag verder
toe.
1 - Leem is erg hard als het droog is
Als leem eenmaal vochtig is geweest
en naderhand weer opdroogt, dan zul
je merken dat het erg stevig is uitgehard.
Indien pure leem gemengd is met
zand of steen, zal het mengsel zelfs zo
hard als beton kunnen worden. Dit hoeft
geen nadelige gevolgen te hebben voor
het wortelstelsel van een plant. De wortels
kunnen nog prima door zo’n stevig
substraat hun weg vinden en zelfs met
wat kracht brokkelt het hard geworden
substraat ook zo weer los. Maar een betonhard
substraat biedt wel een specifiek
voordeel. Heb je namelijk leem als
substraat in een plastic pot zitten, dan
voelt de opgedroogde pot zeer stevig
aan als je er in probeert te knijpen. Je
kunt de zijkanten van de pot niet of nauwelijks
goed indrukken zolang je er gematigde
krachten op los laat. De inhoud
geeft dan niet of nauwelijks mee. Dit
betekent dat leem een goede indicator
is bij het beoordelen of er nog vocht in
een pot aanwezig is. Met name onderin
de pot! De bovenzijde van veel substraten
kan immers al droog en uitgehard
zijn, terwijl er onderin nog vocht kan zitten
en het leem nog zacht is. Geef je
een plant desondanks water zonder dat
ook de onderste lagen van een pot zijn
uitgedroogd, dan kan dat dus funest zijn
voor met name de meer vochtgevoelige
succulenten. Zit er nog vocht in de
pot, dan voel je dat als je in de plastic
pot knijpt. De zijkanten van de pot zullen
dan meegeven en kun je het substraat
uit de pot drukken, als je zou willen.
Voelt de pot echter hard aan, ook
aan de onderzijde van de pot, dan is de
leem goed uitgedroogd en zou het geven
van water aan de plant weer op zijn
plaats kunnen zijn. Je hoeft dan een
plant niet onnodig uit de pot te halen
om goed te beoordelen of het mengsel
nog te vochtig is.
Helaas is een nadeel van leem wel dat
het iets meer tijd nodig heeft om volledig
uit te drogen dan veel andere substraten.
Zeker na een koude donkere
week en een gebrek aan een warme zomerzon
kan het leem niet snel genoeg
opdrogen na een ongelukkige watergift.
Aan de hand van de weerstand die
een pot met leem levert bij het indrukken,
kun je bepalen of je in redelijkheid
mag verwachten dat het substraat nog
tijdig uitdroogt voordat vocht een reëel
gevaar vormt voor de plant. Dreigt het te
lang te gaan duren voordat het geheel
uitdroogt, dan kun je de plant altijd nog
snel uit de pot halen en oppotten in een
droog mengsel.
Dat is een tactiek die ikzelf gebruik
voor mijn Pachypodium brevicaule die
ik op eigen wortel heb staan. Deze pachypodium
staat net als mijn ariocarpussen
in een mengsel van ongeveer zestig
procent kiezel en veertig procent pure
leem. Door de kiezels hebben ze dus al
een uitstekende drainage en daarbij ook
minder leem om het vocht ‘vast’ te houden.
Maar in geval van nood en met een
periode van slecht weer kan ik met deze
tactiek een te lang vochtige plant in veiligheid
brengen voordat er definitief rot
ontstaat aan de wortels.
Vind je het hard worden van leem in
bepaalde omstandigheden een minder
gewenste eigenschap, dan kun je door
het mengen van een deel (gezeefde)
©Succulenta jaargang 92 (2) 2013 89