februari 2013 nummer 1

PELECYPHORA ASELLIFORMIS:
DE BIJLTJESCACTUS
Theo Heijnsdijk
Een heel bijzonder cactussoortje treft men aan in de
Bijltjescactus (Pelecyphora aselliformis), de eenige soort van dit
geslacht. Zij dankt dien eenigszins vreemden naam aan den
vorm der knobbeltjes, die zijdelings sterk afgeplat zijn. De areolen
zitten op den top daarvan, zijn lang en smal en gekroond door
een verlengd, schubachtig doorntje met talrijke zijdelingse ribbeltjes,
die deze een kamvormig uiterlijk geven. Ze groeit in uitstoelende
pollen, maar de lichaampjes zijn cylindervormig, 5 tot 10
cm hoog en tot 5 cm in doorsnede. De vrij groote, purperkleurige
bloempjes komen uit het midden daarvan tot ontplooiing,
tusschen harigen wol. Een der vrij lastige soorten in cultuur!
Tot zover de tekst van A.J. van Laren in het Verkade album “Cactussen” uit 1931.
Zie de afbeelding.
In 1839 ontdekte de Duitse plantenjager/handelaar/botanicus
Carl August
Ehrenberg in San Luis Potosi (Mexico)
een klein wit cactusje. Hij nam enkele
exemplaren mee naar Berlijn en in oktober
1843 beschreef hij de soort in
de eerste jaargang van het weekblad
‘Botanische Zeitung’. Daartoe creëerde
hij een nieuw geslacht: Pelecyphora.
Een beschrijving van het nieuwe
geslacht is in het artikeltje
overigens beslist niet te vinden.
De enige woorden die hij er
aan wijdt behelzen een verklaring
van de geslachtsnaam: van
het Griekse “pelekis” (bijl) en
“phoreus” (ik draag). Deze benaming
heeft betrekking op de
sterk zijdelings samengedrukte
tuberkels die daardoor de
vorm van de dwarsdoorsnede
van een bijl hebben. In de rest
van het artikel beschrijft hij dus
de enige soort P. aselliformis.
De soortnaam betekent: ‘met
de vorm van een pissebed’. Het
is niet helemaal duidelijk of
Ehrenberg hierbij dacht aan het
Duitse woord voor pissebed ‘assel’ of
aan de Latijnse naam Oniscus asellis die
Linnaeus al gegeven had aan de kelderpissebed.
Als je naar een detailopname
van een paar areolen met de kamvormige
bedoorning kijkt (afb.1), dan snap je
die naam in ieder geval meteen. Ik vind
de bedoorning trouwens meer op wolluizen
lijken. Logisch ook dat deze cactus
Afb. 1: Het is begrijpelijk dat deze plant in heel Europa de
pissebedcactus heet
©Succulenta jaargang 92 (3) 2013 99