februari 2013 nummer 1

Tridentea gemmiflora
Louis Van de Meutter
Francis Masson ontdekte T. gemmiflora nabij Plattekloof, in het westelijk deel van de
Kleine Karoo, Zuid-Afrika. Het is niet bekend op welk tijdstip hij deze soort vond, maar
ze maakte in ieder geval deel uit van de planten die hij meebracht bij zijn terugkeer naar
Engeland in 1795. Hij noteerde ook nog dat ze in 1796 bloeide in Kew.
Ofschoon ze nergens algemeen is,
bestrijkt T. gemmiflora (Masson) Haw.
een zeer groot verspreidingsgebied in
Zuid-Afrika. Ze is waarschijnlijk het talrijkst
in de Worcester-Robertson Karoo
en de Kleine Karoo. Ten noorden van
de Kleine Karoo komt ze slechts sporadisch
voor in de Grote Karoo waar
men de planten meestal aantreft onder
de beschutting van struikjes (vaak kleine
doornige ruschia’s) op stenige, relatief
vlakke bodems. Maar meer zuidelijk,
in de Kleine Karoo, gedijt ze vaak op
zandige plekken aan de basis van heuvels
tussen acacia-bomen of kleinere
struiken.
Beschrijving
T. gemmiflora vertakt vanuit de basis
en vormt daardoor een dicht gewas
waarvan de diameter, naargelang
de oriëntatie en de bodemgesteldheid,
wel 3 m kan bereiken. De stammetjes
kunnen hierbij bijzonder dicht in elkaar
verstrengeld zijn. Ze zijn onduidelijk
vierhoekig en worden 5-15 cm lang
bij een doorsnee van 1-1,5 cm. Uit de
2-3 mm lange tuberkels verschijnen 10
mm lange, horizontaal spreidende, spits
priemvormige blaadjes die bij het verouderen
afvallen. Sommige planten hebben
ook opvallend dikke oudere wortels.
De bloemen zijn heel kenmerkend. De
corolla is niet alleen redelijk groot, 5-10
cm in doorsnee, ze is ook bijzonder dik
en vlezig. Het fijn gerimpelde binnenoppervlak
is overdekt met papillen, vooral
nabij het centrum. De kleur is paarsviolet
en meestal enigszins bleekgeel gevlekt.
Bij planten afkomstig van de westelijke
rand van de Grote Karoo staan
de vlekken echter zo dicht bij elkaar
dat ze de kleur domineren, zelfs zodanig
dat de basiskleur geel gevlekt lijkt,
met wat paars (zie afbeeldingen 2 en 3).
De corollaslippen zijn mooi omzoomd
met beweeglijke witte tot paarse,
ca. 3 mm lange, licht knotsvormige
randharen.
De bloemen vallen altijd op door
hun krachtige geur, ofschoon de opvattingen
over het aroma erg kunnen
verschillen. Zo vermeldden
White & Sloane (1937) dat prof.
Afb. 1: Verspreidingskaart van T. gemmiflora,
eigen bewerking
(Photoshop) van kaart op p. 6
uit Leach, L. C. 1980, A review of
Tridentea Haw. (Asclepiadaceae).
212
©Succulenta jaargang 92 (5) 2013