februari 2013 nummer 1

gesloten rozet aan de bovenkant als het
ware openbarst om ruimte te bieden aan
een compacte formatie van bloemknoppen
(Zie afb. 2). Het betreft hier een
plantje dat ik als jonge zaailing onder
de naam “C. columnaris Lemoenshoek”
kocht op de Nijmeegse bijzondere plantenmarkt.
Lemoenshoek is een boerderij
op ongeveer 40 km afstand van de
plaats Barrydale in de Kleine Karoo. De
foto is gemaakt op 3 december 2012.
De diameter van het plantje op de foto
is 4 cm en de hoogte ongeveer 3 cm.
In die 3 cm zijn 7 bladparen op elkaar
geperst. Eenmaal in volle bloei wordt
het plantenlichaam door de talrijke witte
bloempjes geheel aan het zicht onttrokken
(Zie de foto van afbeelding 3
die op 19 januari 2013 gemaakt is). Het
zal duidelijk zijn waarom de planten in
de Engelstalige landen de benaming
‘shaving brush Crassula’ (scheerkwast
Crassula) heeft gekregen. In de hedendaagse
nomenclatuur worden er twee
subspecies van C. columnaris onderscheiden:
naast C. columnaris ssp. columnaris
(dat is de standaardvorm waar
dit artikel voornamelijk over gaat) is er
ook nog C. columnaris ssp. prolifera. De
beschrijving van H.C. Friedrich dateert
uit 1974. Deze subspecies vertakt zich
aan de basis en de bloeiwijze zit niet
pal boven het rozet zoals bij de standaardsoort.
Als ssp. prolifera gaat bloeien
verlengt de centrale as zich zodat de
plant in hoogte ongeveer verdubbelt.
Bovenaan die losjes met gereduceerde
blaadjes bezette centrale as ontwikkelt
zich dan de bloeiwijze die ook minder
compact is dan bij de typesoort (zie afb.
4, foto gemaakt in de Knersvlakte in augustus
2004 door Sofia Etzold). In het
Afrikaans heet deze variëteit ‘sentkannetjie’.
‘Sent’ in deze uitdrukking komt
van het Engelse ‘scent’ (geur) en kannetjie
staat voor flesje. Een reukflesje dus.
Hiermee wordt zowel aan de vorm van
de plant als aan de zoetige geur van de
bloempjes recht gedaan.
Hybriden van C. columnaris zijn
nauwelijks bekend. Er wordt door
Rowley wel melding gemaakt van een
natuurhybride C. alpestris x C. columnaris
maar ik heb nergens een afbeelding
of beschrijving van deze hybride kunnen
vinden.
Tenslotte: C. columnaris moet niet verward
worden met C. columella, die zowel
in naam als groeiwijze veel overeenkomsten
met C. columnaris vertoont.
Dit plantje vormt dunne, vertakkende,
vierkante zuiltjes van maximaal 1,5 cm
dik en 5 cm hoog (columella betekent
‘klein zuiltje’), bestaande uit eveneens
dakpansgewijs dicht op elkaar gepakte
blaadjes (Zie afb. 5). Het bloeit ook
eindstandig met kleine, onopvallend gekleurde
bloempjes op een stengeltje. In
tegenstelling tot C. columnaris sterft het
takje na de bloei niet af maar vormt direct
naast de bloemstengel een of meerdere
zijscheuten, zodat er een laagblijvende
bossige plant ontstaat. Voor ons,
liefhebbers, heeft deze groei- en bloeiwijze
het grote voordeel dat de plant na
de bloei alleen maar mooier wordt en
bovendien in ruime mate gemakkelijk
wortelende stekken levert. Deze soort is
ook nauwelijks gevoelig voor het etioleren
waar C. columnaris zo gauw aan ten
prooi valt.
Literatuur:
Laren, A.J. van (1931). Vetplanten,
Verkade’s fabrieken N.V., Zaandam.
Rowley, C. (2003): Crassula, Cactus &
Co.
Swüste, F. (1935). Vragenrubriek,
Succulenta 17 (11) p. 175.
Thunberg C.P. (1778). Nova acta physico-medica
Academiae Caesareae
Leopoldino-Carolinae Naturae
Curiosorum.
Photo Guide to Plants of Southern
Africa, www.southernafricanplants.net.
Maasdijk 11
6629 KD Appeltern
Thd@roc.a12.nl
©Succulenta jaargang 92 (5) 2013 207