februari 2013 nummer 1

CRASSULA COLUMNARIS:
HET TOORTS-DIKBLAD
Theo Heijnsdijk
Het zijn alle wonderlijke “mimicry”-vormen, misleidende of bedriegelijke
nabootsingen, waarvan we nog weer een voorbeeld
vinden in het Toorts-Dikblad, C. columnaris, welke een grijs, eivormig
kogeltje, en in vochtige omgeving, een rond zuiltje ontwikkelt,
waarvan de dikke, vleezige, dwars-ovale en stompe
blaadjes veelal een omgebogen rand hebben, en die zóó sluitend
boven elkander liggen, dat het schijnt alsof de dikke bovenranden
naar buiten zijn geperst. In den bloei wordt het zuiltje bekroond
door een eindstandige, bolronde bloeiwijze van kleine,
witte, welriekende buisvormige bloempjes, met vijf, stervormig
uitstaande, puntige slipjes.
Tot zover de tekst van A.J. van Laren in het Verkade-album “Vetplanten”
uit 1931. Zie de afbeelding.
C. columnaris is al in 1778 beschreven
door de Zweedse arts en
botanicus Carl Peter Thunberg. Hij
wordt wel ‘de vader van de Zuid-
Afrikaanse botanie’ en ‘de Japanse
Linnaeus’ genoemd. Van 1772 tot
maart 1775 was hij in Zuid-Afrika
en het staat vast dat hij in september
1772 planten verzameld heeft in
de Kleine Karoo, de groeiplaats van
deze soort. Van 1775 tot 1778 was
hij arts in Desjima, de Nederlandse
nederzetting in Japan. Op doorreis
naar Amsterdam vertoefde hij
in 1778 nog 2 weken in Zuid-Afrika.
Het is aannemelijk dat Thunberg de
plant zelf verzameld of in ieder geval
gezien heeft in de natuurlijke habitat
en daarom verbaast het mij dat
hij de naam columnaris (= zuilvormig)
gegeven heeft aan dit plantje.
Op de natuurlijke groeiplaatsen is
C. columnaris namelijk nagenoeg
bolvormig, eerder plat zelfs dan
langgerekt. In de literatuur is meerdere keren
opgemerkt dat de soort beter C. globosa
(= bolvormig) genoemd had kunnen
worden. Misschien heeft Thunberg de meegenomen
planten een tijdje doorgekweekt
waarbij ze het natuurlijke uiterlijk verloren
hebben. Dat is een euvel waar dit soort
planten in de cultuur vaak aan lijdt zoals
ook te zien is in het plaatje uit het Verkadealbum.
De door Van Laren gekozen naam
‘toortsdikblad’ is op zich wel passend bij
het geëtioleerde exemplaar van het plaatje
Afb. 1: C. columnaris, het koesnaatjie, wordt
ook wel ‘khaki button’ (lichtbruin
knoopje) genoemd.
Foto: Winfried Bruenken
©Succulenta jaargang 92 (5) 2013 203