12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

Ulusal Kan Merkezleri ve Transfüzyon T›bb› Kursu XII - ‹leri Kurs
Kemik ili¤i hücrelerinin santral sinir sistemi hastal›klar›nda kullan›m›
‹nsan fetal hematopetik kök hücreleri (CD34 + , CD133 + , CD3 – ) uygun büyüme faktörleri eflli¤inde kültür ortam›n-
da nöral progenitör hücrelere dönüflmektedir. Hayvan deneyleri ile de HKH lerin ve mezenkimal kök hücrelerin hayvanlarda
nöral dokular› oluflturdu¤u gösterilmifltir. Deneysel olarak spinal kord hasar› yarat›lm›fl farelerde allojenik kemik
ili¤i hücrelerinin direkt olarak lezyon bölgesine verilmesi veya intravenöz uygulanmas› durumlar›nda nöronal aksonlar›n
remyelinizasyonu gösterilmifltir. Baflka bir deneyde paraplejik s›çanlara mezankimal kök hücreler (MKH) verilmesiyle
klinik olarak düzelme görülmüfl fakat MKH’lerin nöral hücrelere dönüfltü¤ü gözlenememifltir (26).
‹nsan embryonik mezansefalonundan elde edilen dopaminerjik hücrelerin implante edildikleri Parkinson hastalar›n›n
beyinlerinde ölmeden kald›klar› ve dopamin yetersizli¤ini gidererek klinik düzelme yapt›klar› gösterilmifltir (31). Bu
tedavilerin problemi immünolojik rejeksiyondur. Öte yandan gerek fetus dokusuna ulaflma zorlu¤u ve fetus mezansefalonundan
elde edilen hücrelerin dopamin üretme durumlar›n›n farkl›l›¤›, gerekse implante edilen hücrelerin yaflam
sürelerinin çok uzun olmamas› nedeniyle tedavide kök hücrelerin kullan›lmas› gündeme gelmifltir. Bu amaçla embryonel
kök hücreler (EKH), nöral kök hücreler (NKH) veya mezankimal kök hücreler (MKH) kullan›l›r. Bu kök hücrelerden
santral sinir sisteminin üç de¤iflik hücresi, nöronlar, astrositler ve oligodendrositler elde edilir. Parkinson hastal›¤› modeli
hayvanlarda yap›lan deneylerde kök hücre nakli ile hastal›kta iyileflmeler sa¤lanm›flsa da özellikle EKH kullan›lan
deneylerde s›çanlar›n %44’ünde tümör oluflmufltur.
Hayvanlarda travmatik beyin hasarlar› ve iskemik beyin hasarlar›n›n tedavisinde kök hücreler kullan›lm›flt›r. Özellikle
HKH lerin hasarl› bölgede neovaskülarizasyon yapt›klar›, nöronlar› koruduklar› gösterilmifltir. Ancak bu hücrelerden
oluflan nöronlar› fonksiyon olarak gerçek nöronlar›n bütün özelliklerini gösteremedikleri anlafl›lm›flt›r.
Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS) hastalar›nda da HKH lerin intratekel enjeksiyonu yoluyla yap›lan tedavide bir yan
etki görülmemekle beraber istenen etki de sa¤lanmam›flt›r (26).
Mezankimal kök hücrelerin (MKH) klinik kullan›m› (32)
MKH’lerin tedavide kulan›lmas›n›n pek çok avantajlar› vard›r. Bunlar:
1. Hem konnektif doku hücrelerine (kas, ya¤, kemik, k›k›rdak, stromal hücreler, tendon, ligament), hem de di¤er
doku hücrelerine (nöron, hepatik, pankreatik hücreler) farkl›laflma yeteneklerinin fazla olmas›,
2. Hasarl› hücre ile füzyon yetene¤inin olmas›,
3. Büyüme faktörleri, sitokin, kemokinler gibi biyoaktif maddeler salg›layarak hasarl› hücre/doku tamirine katk› sa¤lamas›,
4. Migrasyon özellikleri sayesinde hasarl› dokuya ulaflabilmeleri,
5. ‹mmünosüpressif/non-immünojenik özellikte olmalar› nedeniyle kullan›m› için HLA doku uyumuna gerek olmamas›,
6. Anjiogenik, antiapoptotik, anti-inflamatuar özellikleri ile doku onar›m›na katk›da bulunmalar›,
7. Gen transferi kolayl›¤› ve dayan›kl› olmalar› nedeniyle gen tedavisi için uygun olmalar›,
8. Enzimler salg›layabilmeleri nedeniyle kal›tsal hastal›klardaki enzim defektlerinin yerine konulabilmesinde kullan›lmas›d›r.
Buna karfl›l›k say›lar› çok az oldu¤u için GMP kurallar›na uygun laboratuarlarda uzun süreli kültürler yap›larak ço-
¤alt›lmalar› gereklidir. EKH lerin kültür yap›lmas› s›ras›nda kullan›lan (FCS baflta olmak üzere) maddelerin klinik kullan›ma
uygunlu¤u da ayr› bir sorundur. MKH lerin uzun süre canl›l›¤› ve fonksiyonunu korumada yetersizli¤i nedeniyle
tekrarlayan enjeksiyonlar gerekebilmektedir.
MKH ler klinik amaçla flu durumlarda kullan›lmaktad›r:
1. Allojenik HKHN den sonra geliflen ve steroid ve di¤er immünosüpressif tedavilere refrakter ve mortalitesi çok
yüksek ileri evre GVHH n›n önlenmesi ve tedavisinde kullan›lmaktad›r.
2. Otolog ve allogeneik HKHN de yeni geliflen hematopoezi destekleyerek özellikle nötrofil ve trombosit engraftment›n›
h›zland›rmaktad›r.
3. Haploidantik HKHN den 4 saat önce uygulanmas› durumunda engraftment sorununun afl›ld›¤› ve olumlu sonuçlar
al›nd›¤› bildirilmifltir.
- 169 -