12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
a. Kaynakland›¤› dokunun özelleflmifl hücre tiplerine dönüflebilir,<br />
b. Vücutta kendini yenileyebilir,<br />
c. Beyin gibi daha önce bu tip hücre içermedi¤i düflünülen dokularda da saptanm›flt›r,<br />
d. Kaynakland›¤› dokunun hücreleri d›fl›nda baflka dokular›n hücrelerine de dönüflebilir, ör. Kemik ili¤i hücreleri<br />
kan <strong>ve</strong> immun hücrelere dönüflebildi¤i gibi, son zamanlarda ki bulgulara göre nöron benzeri dokulara da dönüflebilmektedir.<br />
Böylece eriflkin tip kök hücre plastisitesi kavram› do¤mufltur.<br />
Eriflkin tip kök hücre, genellikle bölünerek progenitor <strong>ve</strong>ya prekürsör hücreleri oluflturur, bunlar da diferansiye olarak<br />
<strong>ve</strong>ya geliflerek özel flekil <strong>ve</strong> görevli “olgun” hücrelere dönüflürler (Ör. Kas hücresi kas›lmas› <strong>ve</strong>ya sinir hücresinin<br />
sinyal oluflturmas›). Eriflkin tip kök hücre kayna¤›, kemik ili¤i, kan, kornea <strong>ve</strong> retina, beyin, çizgili kas, difl pulpas›, karaci¤er,<br />
deri, gastrointestinal sistem mukozas› <strong>ve</strong> pankreas olabilir. Yap›lan çal›flmalar genellikle hematopoetik doku<br />
kaynakl›d›r; eriflkin kök hücreler pek çok hastal›kta denenmifltir; bu aflamada tüm vücut hücrelerini oluflturabilecek bir<br />
kök hücre izole edilememifltir. Eriflkin tip kök hücreler nadirdir <strong>ve</strong> tan›nmalar›, izole edilmeleri <strong>ve</strong> pürifikasyonlar› zordur.<br />
Transplantasyon için yeterli hücre sa¤lanmas› zordur <strong>ve</strong> eriflkin tip kök hücreler kültürde s›n›rs›z üremezler. Eriflkin<br />
tip kök hücrelerin, son çal›flmalarda, kemik ili¤i hücresinden nöron <strong>ve</strong> beyin hücrelerine dönüflebildi¤i gösterilmifltir,<br />
ancak “plastisite” tam olarak anlafl›lamam›flt›r. Eldeki <strong>ve</strong>rilere göre, uygun ortamda, baz› eriflkin tip kök hücreler<br />
“genetik olarak yeniden programlanabilir” <strong>ve</strong> baflka dokular›n özelli¤ini tafl›yan hücreler üretebilir. Embriyo <strong>ve</strong> fetal doku<br />
kaynakl› kök hücreler klonal özelliktedir, ancak eriflkin tip kök hücreler nadiren bu özelli¤i tafl›rlar. Di¤er ilginç bir<br />
bulgu da, karma hücrelerin farkl› dokular oluflturabilme özelli¤idir (Ör. Ya¤ dokusu + kordon kan› hücrelerinden kan<br />
hücreleri, kemik hücreleri v.b. elde edilmifltir), ancak bu de¤iflimde belki de ya¤ hücresindeki hematopoetik kök hücreler<br />
rol oynamaktad›r .<br />
Embriyonik / Pluripotent Kök Hücre<br />
Embriyonik Kök Hücre, sonsuz üreme potansiyeline sahiptir; bu özellik eriflkin kök hücrede yoktur. Pluripotent Kök<br />
Hücre, her üç germ tabakas›ndan (mezoderm, endoderm <strong>ve</strong> ektoderm) hücreleri oluflturabilir. ‹nsanda pluripotent kök<br />
hücrenin tek kayna¤› erken insan embriyolar› <strong>ve</strong> gonadlar› oluflturacak fetal dokulard›r. Embriyonik kök hücre “iç hücre<br />
grubu” denen hücre grubundan kaynaklan›r; bu hücreler erken embriyo’nun (4 - 5 gün) blastosit denilen k›sm›d›r <strong>ve</strong><br />
kültürde embriyonik kök hücreye dönüfltürülebilir, ancak bu kültüre hücreler embriyo’nun normal geliflimindeki gibi<br />
hareket etmezler. Embriyonik germ hücre fetal dokudan, yani 5 - 10 haftal›k fetusun gonadal alan›ndaki primordial<br />
germ hücrelerden elde edilir; geliflme ilerledikçe gonadal bölgeden testis <strong>ve</strong> o<strong>ve</strong>r, primordial germ hücrelerden de yumurta<br />
<strong>ve</strong> sperm geliflir. Embriyonik kök hücreler <strong>ve</strong> embriyonik germ hücreler pluripotent’tir, ancak özellikleri farkl›d›r.<br />
Özetle embriyonik kök hücreler, totipotentdir, farkl›laflma kend<strong>ileri</strong>ni yenileyebilme özelli¤indedir, kültür ortamlar›nda<br />
farkl›laflmadan 1-2 y›l üreyebilirler, telomeraz aktivitesi yüksektir, yüksek membran alkalen fosfataz aktivitesine sahiptirler,<br />
oct-4 transkripsiyonal faktörü ekspresyonu vard›r <strong>ve</strong> hayvan deneylerinde teratom oluflturma özellikleri vard›r.<br />
Kök Hücre Biyolojisinde Nifl<br />
Kök hücrelerinin doku yenilenmesi, korunmas› <strong>ve</strong> onar›m›ndaki rollerini düzenleyen özgün anatomik bölgelerdir.<br />
Nifl, ço¤unlukla iliflki kurdu¤u kök hücreleriyle yak›n temas içindedir. Nifl, kök hücrelerinin say›ca azalmas›n› engellerken<br />
afl›r› proliferasyonunu da kontrol alt›nda tutar. Kök hücrelerinin yaflamlar›n› farkl›laflmadan sürdürmelerini sa¤lar.<br />
Tümör gelifliminde nifl ile kök hücreler aras›ndaki etkileflimin bozuklu¤unu gösteren çal›flmalar rapor edilmeye bafllanm›flt›r.<br />
Niflin ifllev bozuklu¤u çeflitli patolojik olaylar›n kayna¤› olabilir. Nifl, doku homeostaz›nda önemli unsurlardan<br />
biridir <strong>ve</strong> kök hücre ile yap›lacak tedavilerde önemli hedef bölgelerinden birini oluflturabilir.<br />
Kök Hücre Kullan›m Alanlar›<br />
Ulusal <strong>Kan</strong> <strong>Merkezleri</strong> <strong>ve</strong> <strong>Transfüzyon</strong> T›bb› Kursu XII - ‹leri Kurs<br />
Hematopoetik Kök Hücreler<br />
Hematopietik kök hücre, kan <strong>ve</strong> kemik ili¤inden izole edilebilen, kendini yenileyebilen, özelleflmifl hücrelere di-<br />
- 173 -
Change language