12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği

KAN BANKACILI⁄INDA EN SIK GÖRÜLEN HATALAR VE
YASAL SORUMLULUKLAR
‹nsan›n içinde bulundu¤u tüm iflte hata kaç›n›lmaz bir risktir. Hata; istemeyerek ya da bilmeden, kas›t olmaks›z›n
yap›lan kusur olarak tan›mlanabilir. Hatalar, planlanm›fl bir iflin amaçland›¤› flekilde tamamlanmamas› ya da planlama
hatas›, bilgisizlik sonucu karfl›m›za ç›kar. Sa¤l›k hizmeti sunumu hekiminden hemfliresine, sekreterinden güvenlik görevlisine
kadar otuz civar›nda farkl› meslek gruplar›n›n uyum içinde çal›flmak zorunda olduklar› karmafl›k bir yap›d›r.
Hizmeti sunarken esas olan hastaya zarar vermemektir. T›bbi hata ve kusurlar görmezden gelinmemeli, kayda geçirilmeli,
ölçülmeli, analiz edilmeli ve iyilefltirilmelidir. Tüm sa¤l›k kurulufllar›nda iste¤e ba¤l› veya zorunlu t›bbi hata bildirim
sistemi kurulmas› ve “hasta güvenli¤i” kültürünün yarat›lmas› hatalar›n önlenmesini sa¤layacakt›r.
Hasta güvenli¤inin kurumsal kültürünün bir parças› olan kurumlarda yap›lmas› gerekenler flunlard›r:
1. Yüksek riskli ve hata yap›labilecek aktivitelerin belirlenmesi,
2. T›bbi hatalar›n korkusuzca ve çekinmeden bildirilebildi¤i ve cezaland›r›lmad›¤› bir ortam›n yarat›lm›fl olmas›,
3. Riske aç›k uygulamalarda her düzeyde çözümlerin üretilebiliyor olmas›,
4. Hasta güvenli¤i konusunda kurumun kaynak ay›rmas›.
Di¤er yandan sa¤l›k çal›flanlar› mesleki uygulamalar›ndan dolay› yasalar karfl›s›nda sorumludur. Bu yüzden sadece
uzmanl›k alan› ile ilgili t›bbi klasik bilgileri bilmek ve uygulamak zorunda olmas› yeterli olmay›p temel hukuk bilgilerine
de sahip olunmas› gereklidir. Yasalar oldu¤u sürece sorumluluk da var olacakt›r. Sorumluluk duygusu hukukun üstünlü¤ünün
vazgeçilmez bir unsurudur. Sa¤l›k çal›flan›, ister insan kaynakl› isterse cihaz ve teknolojik kaynakl› olsun,
herhangi bir hata sonucu hastaya zarar vermiflse kusurlu say›l›r. Ceza hukuku “ Kusursuz suç olmayaca¤›n›, ba¤›fllanabilir
kusurun söz konusu olmad›¤›n›” belirtir. Kusur, olmas› gereken davran›flta gösterilen irade eksikli¤idir.
Hasta güvenli¤i ve disiplin iliflkisinde dört adet kusur çeflidi vard›r; insan hatas›, dikkatsizlik, kay›ts›zl›k ve kas›tl›
olarak kurallara uymamak. Tümü bir olayda olabilece¤i gibi tek tek de olabilir.
‹nsan hatas›: E¤er bir kifli hakk›nda yapmas› gerekenden farkl› bir fley yapt›¤› genel kan›s› var ise bu insan hatas›d›r.
Yolda giderken dönmesi gereken bir ç›k›fl› kaç›rmas› ya da çilekli dondurma yerine çikolatal› almas› gibi tan›m efli¤i
düflük ifller hata olarak ele al›n›r. Sa¤l›k uygulamalar›nda bu gibi hatalara s›k rastlan›r. Sa¤l›k çal›flan› niyet etmedi¤i istemedi¤i
halde hastaya zarar› büyük olsa da hata yapabilir.
Dikkatsizlik: Bir giriflim s›ras›nda yap›lmamas› gerekeni yapmakt›r. Kan grubunu kontrol etmeden transfüzyon yapmak
gibi. Dikkatsizlik yasal bir terimdir. Dikkatsiz olan zarar›n bedelini öder. ‹stenmeyen bir durumun oluflmas›na neden
olacak riski bilerek göze almakt›r.
Kay›ts›zl›k, özen eksikli¤i: Dikkatsizlik ve tedbirsizlik d›fl›nda evrensel t›p de¤erlerini uygulamamak. Genellikle büyük
dikkatsizlik olarak tan›mlan›r. Dikkatsizlikten niyet fark› vard›r.Kay›ts›zl›kta bilinçli ihmal vard›r.
Kas›tl› olarak emir ve yönetmeliklere uymamak: Kifli iflini yaparken bilerek, kas›tl› olarak bir kural›, prosedürü ihlal
eder.
Bu dört durumu çeflitli senaryolara uygularsak;
1. Senaryo: Haf›za Hatas›
Bir teknisyene gruplama ve cross match testi için bir örnek gelir. Bilgisayardan hasta bilgilerini al›rken ekranda bu
hastan›n otolog ürünlerinin haz›r oldu¤u bilgisi görülür.
Teknisyen dolaptan otolog kanlar› almaya giderken bir arkadafl› bir antikor tan›mlama problemi için soru sorar. Birkaç
dakikas›n› arkadafl›n›n sorusuna harcar. Bitirdi¤inde dolaba 2 ünite A Rh + ürün almak için gitti¤ini an›msar ve 2
- 36 -
Dr. Hülya B‹LGEN