12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
12 ileri kurs1 - Kan Merkezleri ve Transfüzyon Derneği
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ulusal <strong>Kan</strong> <strong>Merkezleri</strong> <strong>ve</strong> <strong>Transfüzyon</strong> T›bb› Kursu XII - ‹leri Kurs<br />
Bakteriler:<br />
<strong>Kan</strong> <strong>ve</strong> kan ürünleri ile %0,2-0,5 oran›nda bakteriyel bulafl olabilmektedir. Bakteriyel bulafl ya d›flardan bir kontaminasyon<br />
ya da <strong>ve</strong>ricide bakteriyemi fleklinde olabilir. <strong>Kan</strong> al›m› s›ras›nda kapal› sistemin olmas›, kan torba <strong>ve</strong> ba¤lant›lar›n›n<br />
dispoz›ble plastikten yap›lmas› <strong>ve</strong> kan›n saklanabilece¤i buzdolaplar›n›n yayg›nlaflmas› kan transfüzyonu ile<br />
bakteriyel enfeksiyonlar›n azalmas›nda büyük rol oynar. Saklanmakta olan kandaki bakter<strong>ileri</strong>n ilk <strong>12</strong> saat içinde antikorlar,<br />
kompleman, fagositler ile ortadan kald›r›lmas› mümkündür. So¤ukta birçok patojen bakterinin üremesi de durabilmektedir.<br />
Ancak Yersinia spp’de oldu¤u gibi baz› bakteriler so¤ukta üremeye devam etmektedir. Antikoagulan olarak<br />
kullan›lan sitrat›n da birçok patojen bakteriler üzerine inhibitör etkisi vard›r. Citrobacter gibi sitrat› kullanabilen<br />
bakteriler için bu söz konusu de¤ildir (2, 3).<br />
D›flardan kontaminasyon: kan› al›rken, saklama s›ras›nda <strong>ve</strong>ya kan› <strong>ve</strong>rirken olabilir. Flebotomi s›ras›nda i¤ne iç çap›<br />
kadar bir deri parças› kopabilir <strong>ve</strong> bakteriler set içine tafl›nabilir. Nadiren de olsa kan alma seti ya da antikoagulan<br />
madde kontamine olabilir. Ayr›ca kan <strong>ve</strong>rme s›ras›nda, al›c›n›n derisi ya da steril olmayan kan <strong>ve</strong>rme seti ile de bakteriyel<br />
kontaminasyon söz konusudur. Yavafl infüzyon s›ras›nda kan, oda s›cakl›¤›nda bakter<strong>ileri</strong>n daha kolay ço¤almas›<br />
ile kaynak oluflturabilmektedir. Kontaminan bakterilerden en s›k rastlanan Gram negatif çomaklar, difteroid çomaklar,<br />
stafilokoklar <strong>ve</strong> enterokoklard›r (3-5).<br />
Ba¤›flç›daki bakteriyemi: Difl çekimi, apse vs ile oluflan geçici bakteriyemi ya da bruselloz, salmonelloz, yersinyoz,<br />
Campylobacter <strong>ve</strong> spiroket enfeksiyonlar›, sifiliz, rekürren atefl, Lyme hastal›¤›, riketsiyoz (Q atefli, kayal›k da¤lar benekli<br />
atefli), Anaplasma spp, Pasteurella multocida’ya ba¤l› asemptomatik bakteriyemisi var ise kan transfüzyonu s›ras›nda<br />
geçifl olabilmektedir.<br />
En riskli ürün, oda ›s›s›nda sakland›¤›ndan trombosit süspansiyonudur. Tromboferez ile haz›rlanan trombosit süspansiyonlar›nda<br />
kontaminasyon riski düflüktür.<br />
Gram negatif bakterilere ba¤l› kontaminasyonlarda a盤a ç›kan endotoksin nedeniyle ölüm riski gram pozitiflere göre<br />
daha fazlad›r. Bakterilerle kontamine olmufl kan ürünlerinin transfüzyonu sonras› geliflen reaksiyonlarda atefl, titreme,<br />
hipotansiyon, bulant›-kusma, taflikardi, oligüri, solunum s›k›nt›s›, bafl <strong>ve</strong> s›rt a¤r›s›, D‹K, flok s›k görülen semptom<br />
<strong>ve</strong> bulgulard›r. Ço¤u zaman yanl›fl kan transfüzyonu olarak de¤erlendirilmektedir. Böyle bir durumda hemen transfüzyon<br />
durdurulmal›, örnek, kan uyuflmazl›¤› yan›nda mikrobiyolojik aç›dan da de¤erlendirilmelidir. Hastadan <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>rilen<br />
kandan kültür al›nmal›, ard›ndan hemen uygun tedavi bafllanmal›d›r. <strong>Kan</strong> <strong>ve</strong> bileflenleri <strong>ve</strong>rilmeden önce torbalar›n s›v›<br />
k›sm› renk de¤iflikli¤i, bulan›kl›k aç›s›ndan de¤erlendirilmelidir (2, 3, 6-9).<br />
Parazitler:<br />
<strong>Transfüzyon</strong> yolu ile bulaflan ilk s›tma olgusu 1911 y›l›nda Woolsey taraf›ndan bildirilmifltir (10). ‹lk olgudan sonra<br />
1938 y›l›na kadar toplam 29 olgu bildirilmifl <strong>ve</strong> bu olgularda dikkati çeken noktalar kan ba¤›flç›lar›n ço¤unun s›tman›n<br />
endemik oldu¤u bölgelerde k›sa ya da uzun süre önce bulunmalar›, bir k›sm›n›n daha önce s›tma geçirmifl olmas› <strong>ve</strong><br />
ço¤unun asemptomatik olufludur (11). 1969 y›l›nda trombositlerle bulaflma <strong>ileri</strong> sürülmüfl <strong>ve</strong> deneysel çal›flmalarda<br />
Plasmodium’lar›n memeli trombositlerine girebildi¤i, ayr›ca konsantre lökosit transfüzyonu ile bulaflan bir s›tma olgusunda,<br />
parazitli eritrositlerle kontamine lökositlerin buna neden oldu¤u gösterilmifltir (<strong>12</strong>, 13). Dünya çap›nda <strong>ve</strong>rilere<br />
bak›ld›¤›nda transfüzyona ba¤l› s›tma olgular›n›n yaklafl›k %50’sinde P malariae ilk s›rada yer al›rken, P vivax <strong>ve</strong> P falciparum<br />
2. <strong>ve</strong> 3. s›rada yer almaktad›r (14). Türkiye’de de kan transfüzyonu ile bulaflan s›tma olgular› bildirilmifltir (15).<br />
<strong>Transfüzyon</strong> sonras› s›tman›n inkübasyon süresi genellikle P falciparum s›tmas›nda <strong>12</strong> gün, P vivax’da 3-4 hafta <strong>ve</strong>ya<br />
P malariae’da oldu¤u gibi daha uzun da olabilir. P malariae asemptomatik bir tafl›y›c›da y›llarca kalabilir. Bu yüzden<br />
P malariae’l› asemptomatik bir ba¤›flç›n›n gözden kaçma <strong>ve</strong> transfüzyonla bulaflt›rma riski çok fazlad›r (16). Bu duruma<br />
göre s›tma enfeksiyonu geçirmifl olanlar›n, tedavi kesildikten sonra <strong>ve</strong>ya bu bölgeyi terk ettikten 3 y›l sonra e¤er<br />
belirti göstermiyorlarsa <strong>ve</strong> ayr›ca endemik bölgeden gelenlerin, bu bölgeden geldikten 3 y›l sonra belirti göstermiyorlarsa<br />
ba¤›flç› olarak kabul edilebilecekleri belirtilmifltir (14). ‹lk önlem ba¤›flç› sorgulamas›d›r. Ayr›ca potansiyel ba¤›flç›lar›n<br />
spesifik <strong>ve</strong> duyarl› serolojik test vas›tas›yla taranmas› da söz konusudur. Bunlar aras›nda en çok kullan›lan IFA<br />
<strong>ve</strong> ELISA’d›r. Ancak serolojik yöntemler pratik de¤ildir <strong>ve</strong> endemik bölgelerde yarar› tart›flmal›d›r.<br />
- 85 -
Change language