17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Fundacja IUCN Poland
jednak z s¹siaduj¹cymi wówczas z by³ymi Prusami Wschodnimi regionami Polski, tj.
Mazowszem i Podlasiem, na obszarach dzisiejszego Pojezierza Mazurskiego znacznie
wczeœniej, bo ju¿ od pocz¹tków lat dwudziestych XIX w. [Toeppen 1870],
rozpoczêto intensywne prace melioracyjne. W ich rezultacie uleg³ obni¿eniu poziom
wielu jezior, a wiele innych, jak np. Jezioro Staœwiñskie czy Jezioro Dymerskie, zosta-
³o ca³kowicie osuszonych. Prace odwadniaj¹ce prowadzone stale i konsekwentnie
sprawi³y, ¿e stosunkowo szybko wiêksze obszary bagien zamienione zosta³y w ³¹ki,
pastwiska i grunty orne. W ten sposób znik³y rozleg³e torfowiska m.in. na Nizinie
Staropruskiej oraz du¿a czêœæ bagien Równiny Mazurskiej; znacznie ograniczono
obszar Nietlickich Bagien. Ocala³y tylko te fragmenty, których ze wzglêdów technicznych
nie uda³o siê odwodniæ lub których przekszta³cenie wymaga³o zbyt du¿ych
œrodków, chocia¿ nierzadkie by³y przypadki, ¿e w celu odwodnienia niewielkich
bagien przekopywano siê ogromnym nak³adem si³ i œrodków nawet przez wzgórza
morenowe.
Po drugiej wojnie œwiatowej du¿a czêœæ podmok³ych terenów ³¹kowych znalaz³a
siê w rêkach pañstwowych gospodarstw rolnych, których grunty mia³y priorytet
w realizowanych pracach melioracyjnych. W rezultacie szeroko przeprowadzone
prace odwodnieniowe, zw³aszcza te z lat 1960-1985, zadecydowa³y o obecnym stanie
terenów podmok³ych na Warmii i Mazurach. Wszystkie wiêksze tego typu tereny
by³y meliorowane, niektóre kilkakrotnie. Wiele z nich zosta³o kompletnie zniszczonych,
inne w wyniku ró¿nych kolei losu zachowa³y czêœciowo swe dawne walory.
Na zmeliorowanych terenach prowadzono dzia³alnoœæ rolnicz¹ o ró¿nej intensywnoœci.
Na czêœci z nich, w wyniku braku regularnych prac konserwacyjnych, nast¹pi-
³o ponowne zabagnienie, podniós³ siê poziom wody. Mia³o to istotne znaczenie dla
niektórych gatunków ptaków.
Do badañ wybrano 6 powierzchni, z których a¿ 4, tj.: Jagarzewo, Dolina Górnej
Omulwi, Mechowe Gr¹dy i Klon, znajduj¹ siê w obrêbie Równiny Mazurskiej.
Dymerskie £¹ki po³o¿one s¹ na terenie Pojezierza Mr¹gowskiego, a Staœwiñskie £¹ki
le¿¹ w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich. Trzy badane powierzchnie: Mechowe
Gr¹dy, Jagarzewo i Dolina Górnej Omulwi wchodz¹ w sk³ad projektowanego parku
krajobrazowego Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej, którego powierzchnia ma wynosiæ
oko³o 60 tys. ha. W 1994 r. obszar ten zosta³ umieszczony na liœcie wa¿nych ostoi
ptaków w skali kraju [Gromadzki i in. 1994]. Znaczne czêœci powierzchni Jagarzewo
i Dolina Górnej Omulwi wchodz¹ w sk³ad zlikwidowanego w 1994 r. poligonu wojskowego
Muszaki. To zadecydowa³o bezpoœrednio o wyborze tych powierzchni
w niniejszych badaniach, poniewa¿ wraz z likwidacj¹ poligonu zagro¿ona zosta³a
przysz³oœæ wielu rzadkich zamieszkuj¹cych ten poligon gatunków zwierz¹t. W granicach
powierzchni Dolina Górnej Omulwi znajduje siê rezerwat faunistyczny Ma³ga
(147 ha powierzchni), utworzony w 1993 r. Równie¿ powierzchnia £¹ki Dymerskie
ju¿ w 1989 r. zosta³a zg³oszona do umieszczenia na liœcie wa¿nych ostoi ptaków
w skali kraju [Dyrcz 1989, Grimmet, Johnson 1991]. W 1993 r. teren ten zosta³ wraz
z czêœci¹ otaczaj¹cych je pól uznany za u¿ytek ekologiczny. Jednoczeœnie obszar ten
w 1994 r. zosta³ wraz z polami nale¿¹cymi do by³ego PGR £¹ka Dymerska wydzier-
¿awiony osobie prywatnej, która uzyska³a prawo pozyskiwania na nim trzciny.
Nowy w³aœciciel obiektu rozpocz¹³ zim¹ 1994/1995 intensywne zmechanizowane
pozyskiwanie trzciny, jednoczeœnie przyst¹pi³ do zagospodarowywania otaczaj¹cych
136