17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Od Wydawcy
Od wielu lat Œwiatowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN – The World Conservation Union) podejmowa³a
w ramach Programu Europy (wczeœniej Programu Europy Wschodniej) dzia³ania zmierzaj¹ce do
oceny stanu zachowania oraz stopnia ochrony poszczególnych ekosystemów. Rezultatem tych inicjatyw
s¹ liczne publikacje, m.in.: „The Lowland Grassland of Central and Eastern Europe” i „Wetlands of
Central and Eastern Europe”.
Mokrad³a w szerokim tego s³owa znaczeniu – zalewowe doliny rzek, zarastaj¹ce zbiorniki wodne,
bagienne lasy i otwarte torfowiska – to cenne elementy naturalnego krajobrazu, ostoje wielu rzadkich
gatunków zwierz¹t i roœlin, skuteczne biofiltry oraz stabilizatory przep³ywu wód podziemnych i powierzchniowych.
Tereny te, okreœlane anglojêzycznym pojêciem „wetlands”, nale¿¹ na ca³ym niemal œwiecie
do najsilniej zagro¿onych typów œrodowisk. Na znacznych obszarach Europy, w tym tak¿e Polski, uleg³y
one powa¿nym niekorzystnym przekszta³ceniom na skutek osuszenia zwi¹zanego z intensyfikacj¹
rolnictwa i regulacj¹ rzek, eliminuj¹c¹ naturalne zalewy, oraz w wyniku poboru wody do celów
przemys³owych i komunalnych. Wœród ptaków – powszechnie uznawanych za dobry wskaŸnik zmian w
œrodowisku – najliczniejsz¹ grupê gatunków zagro¿onych stanowi w³aœnie awifauna wodno-b³otna. £êgi
nadrzeczne s¹ najbardziej zagro¿onym typem lasu nie tylko w Polsce, lecz równie¿ w ca³ej Europie.
Obszary okreœlane jako hydrogeniczne nie s¹ jednorodne pod wzglêdem antropogenicznych przeobra¿eñ.
Tylko na ok. 15% swej ogólnej powierzchni siedliska hydrogeniczne pozostaj¹ w stanie wzglêdnie
naturalnym. Dyrektywa Wspólnoty 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony
siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. Dyrektywa Siedliskowa) na liœcie siedlisk szczególnie
wa¿nych przyrodniczo i wymagaj¹cych ochrony wymienia równie¿ pó³naturalne podmok³e ³¹ki zio³oroœlowe,
zajmuj¹ce w Polsce ok. 20% powierzchni siedlisk hydrogenicznych i przewa¿nie nie objête
ochron¹ formaln¹. Tereny te maj¹ czêsto niestabilny status w³asnoœciowy – nale¿¹ do Agencji W³asnoœci
Rolnej Skarbu Pañstwa. Spraw¹ otwart¹ jest mo¿liwoœæ przyrodniczego kszta³towania wielu odwodnionych
mokrade³, czêsto o du¿ym potencjale przyrodniczym.
Charakterystyczne w ostatnich latach wycofywanie siê rolnictwa z odwodnionych mokrade³ wywo³a³o
ma³o poznane i zagra¿aj¹ce œrodowisku naturalnemu zjawiska. Ustêpowanie tradycyjnej gospodarki
³¹kowo-pastwiskowej na obszarach podmok³ych powoduje zmniejszanie siê ich walorów przyrodniczych
wskutek zakrzaczania. Na skutek zmian ustawowych z³o¿a torfowe przesta³y byæ obiektami rolniczymi,
a sta³y siê kopalin¹ pospolit¹, pozostaj¹c¹ w gestii geologów wojewódzkich. Roœnie popyt na torf, który
u¿ytkuje siê jako sk³adnik nawozowy w produkcji rolniczej i ogrodniczej, co poci¹ga za sob¹ nielegalne
jego pozyskiwanie. Wci¹¿ podejmowane s¹ dzia³ania zmierzaj¹ce do odwadniania kolejnych obszarów
oraz do hydrotechnicznej zabudowy rzek, w tym Odry i Wis³y. Nie rozwi¹zany pozostaje konflikt miêdzy
tendencjami do nadania priorytetu ochronie œrodowiska i ekorozwojowi a intensyfikowaniem
wykorzystywania przyrodniczych zasobów kraju.
7