17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Lubelszczyzna
10.4.4. Zagro¿enie i ochrona wartoœci ornitologicznej
terenu badañ
Wystêpuj¹ce w dolinie górnego odcinka Tyœmienicy pastwiska, koœne ³¹ki, a tak¿e
zaroœla wierzbowe s¹ œrodowiskami powsta³ymi wtórnie po maj¹cym odwadniaj¹cy
charakter zmeliorowaniu istniej¹cych tu niegdyœ torfowisk, jak równie¿ po usuniêciu
³êgów. Na skutek zanikania naturalnych siedlisk na Pojezierzu £êczyñsko-W³odawskim
po w³¹czeniu w system Kana³u Wieprz-Krzna jedynymi ostojami dla wielu
gatunków ptaków wodno-b³otnych (g³ównie siewkowców) pozosta³y zmeliorowane
i wykorzystywane rolniczo obszary ³¹kowe, g³ównie w dolinach rzecznych. Obok
prowadzonej w latach dziewiêædziesi¹tych renaturyzacji obszarów pojezierza istnieje
tak¿e koniecznoœæ zachowania wilgotnych, wykorzystywanych rolniczo ³¹k w jego
bezpoœrednim s¹siedztwie.
Najpowa¿niejszymi zagro¿eniami w badanym fragmencie doliny Tyœmienicy s¹:
zarastanie nieu¿ytkowanych fragmentów ³¹k zaroœlami wierzbowymi, jak równie¿
wystêpuj¹ce w niektórych sezonach nadmierne przesuszenie terenu. Zaroœla wierzbowe
porastaj¹, wyj¹tkowo gêst¹ w tej czêœci doliny, sieæ nie podlegaj¹cych renowacji
rowów. W¹skie pasy ³¹k (czêsto nieprzekraczaj¹ce 15-20 metrów), na których zaprzestano
koszenia lub wypasu zarastaj¹, w miejscach wilgotnych turzycowiskami lub
trzcinowiskami lub w miejscach przesuszonych chwastowiskami sk³adaj¹cymi siê
g³ównie z bylic i pokrzyw. Te z kolei, z czasem, wypierane s¹ przez zaroœla wierzbowe.
Przyspieszenie obserwowanych zjawisk mo¿e dodatkowo zale¿eæ od przenawo¿enia
³¹k w przesz³oœci oraz powierzchniowego sp³ywu nawozów sztucznych
z otaczaj¹cych terenów.
Porównuj¹c fragmenty ³¹k o ró¿nym stopniu zaawansowania zarastania
zauwa¿ono, ¿e w pocz¹tkowym stadium ma miejsce wzrost liczebnoœci niektórych
gatunków, jak podró¿niczek (Luscinia svecica), dziwonia (Carpodacus erithrinus) czy
strumieniówka (Locustella fluviatilis) lub pojawienie siê b³otniaków: stawowego
(Circus aeruginosus) i ³¹kowego (C. pygargus) w chwastowiskach. Na obszarach poroœniêtych
zwartymi zaroœlami wierzbowymi liczebnoœæ ptaków, zw³aszcza wymienionych
wróblowców (Passeriformes) znacznie maleje.
Niekorzystny wp³yw na wystêpowanie zgrupowañ siewkowców (Charadrii)mana
badanej powierzchni dominacja koszenia nad wypasem. Zbyt wczesny pierwszy
pokos, odbywaj¹cy siê zwykle w pierwszej dekadzie czerwca powoduje straty
w lêgach i p³oszenie ptaków. Z kolei pozostawianie niewykoszonych fragmentów
³¹k po okresie wegetacji uniemo¿liwia³o zak³adanie lêgów w kolejnym sezonie.
Wysuszenie otwartych fragmentów ³¹k w okresie lêgowym wynika z kompensowania
siê dwóch czynników: zmniejszonych w ostatnich latach opadów w okresie
zimowym oraz odp³ywu wody sieci¹ rowów melioracyjnych. Deficyty wody, a zw³aszcza
brak fragmentów ³¹k ze stagnuj¹c¹ wod¹ maj¹ bezpoœredni wp³yw na sk³ad
gatunkowy i liczebnoœæ siewkowców m.in. na znaczne wahania liczebnoœci rycyka
(Limosa limosa) i kulika wielkiego (Numenius arquata) w poszczególnych sezonach.
Najsilniej na przesuszenie ³¹k reaguje kszyk (Gallinago gallinago), którego liczebnoœæ
na badanej powierzchni nie przekracza³a kilku par. Obserwowane próby spiêtrzania
Tyœmienicy poza niewielkimi, lokalnymi zastoiskami wody nie mia³y wp³ywu na
gospodarkê na ³¹kach.
281