17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Ziemia Radomska i Kielecka
w Górach Œwiêtokrzyskich (kartowanie Radomsko-Kieleckiego Towarzystwa Przyrodniczego),
gêgawa (Anser anser) jedyne stanowisko w dolinie Pilicy i jedno z trzech
w woj. radomskim, ¿uraw (Grus grus), bocian czarny (Ciconia nigra), nurogêœ (Mergus
merganser), trzmielojad (Pernis apivorus), b³otniak ³¹kowy (Circus pygargus), cietrzew
(Tetrao tetrix), sieweczka rzeczna (Charadrius dubius), rybitwa bia³oczelna (Sterna
albifrons), rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo), dzierzba rudog³owa (Lanius senator),
dzierzba czarnoczelna (L. minor), brzêczka (Locustella luscinioides) i droŸdzik (Turdus
iliacus) [Chmielewski i in. 1990, 1993]. W zgrupowaniu ptaków lêgowych na badanych
powierzchniach lub w ich okolicy znajduj¹ siê 2 gatunki wymienione w œwiatowej
czerwonej ksiêdze zwierz¹t oraz 27 gatunków uwa¿anych za zagro¿one w skali
europejskiej oraz 10 gatunków wymienionych w “Polskiej czerwonej ksiêdze zwierz¹t”
[G³owaciñski 1992].
Uwzglêdniaj¹c wczeœniejsze badania Markowskiego [1982], Chmielewskiego
[1990, 1993], Chmielewskiego, Tabor [1994] oraz inwentaryzacje prowadzone przez
Radomsko-Kieleckie Towarzystwo Przyrodnicze i wykonane w ramach tego programu,
omawiany fragment doliny pomiêdzy Nowym Miastem nad Pilic¹ a Micha-
³owem nale¿y uznaæ za najcenniejszy w ca³ej dolinie Pilicy i o kluczowym znaczeniu
ze wzglêdu na zachowanie awifauny wodno-b³otnej ca³ej Niziny Mazowieckiej w
tym dorzecza Wis³y [Dombrowski i in. 1993]. Dolny odcinek Pilicy to równie¿ ostoja
takich gatunków jak bóbr (Castor fiber), wydra (Lutra lutra), gronostaj (Mustela
erminea), ³oœ (Alces alces).
Wyniki badañ Markowskiego [1982, 1984] oraz Chmielewskiego i in. [1990, 1993]
pozwalaj¹ na przybli¿on¹ ocenê zmian, jakie zasz³y w awifaunie tego obszaru doliny.
W porównaniu do danych Markowskiego [1982, 1984] na omawianym obszarze
przesta³ gniazdowaæ kulik wielki, spad³o zagêszczenie œwiergotka ³¹kowego
z 8-10 par/10 ha do 1,9 pary/10 ha w 1994 r. Podobnie zanotowano spadek liczebnoœci
pokl¹skwy (Saxicola rubetra) z 4 par/10 ha do 0,2 pary/10 ha. Zwiêkszeniu
uleg³a liczba gatunków lêgowych o wodnika, zielonki, p³askonosa, czernicy, bataliona,
puchacza, ¿urawia, srokosza. Bardziej szczegó³owa inwentaryzacja w póŸniejszych
latach oraz niniejsze badania powiêkszy³y listê gatunków lub potwierdzi³y
gniazdowanie na powierzchni oraz w jej okolicy cyraneczki, bataliona, gêgawy.
W porównaniu do wyników z lat 1987-1989 na powierzchni próbnej przesta³y
gniazdowaæ b³otniak ³¹kowy i brzêczka (gniazduj¹ poza badan¹ powierzchni¹).
W przypadku takich gatunków jak b³otniak stawowy, pustu³ka, derkacz, kokoszka,
rycyk, czajka, krwawodziób, rybitwa czarna odnotowano lokalny wzrost liczby par
lêgowych. Spad³a liczebnoœæ cyranki, trzciniaka, na podobnym poziomie utrzyma³y
siê kszyk, grzywacz, turkawka, dudek, strumieniówka, remiz, dziwonia. Na dok³adnoœæ
przedstawionych porównañ mog³y mieæ wp³yw mniejsza o po³owê liczba
kontroli terenu oraz wyj¹tkowe warunki panuj¹ce w okresie kwiecieñ – czerwiec
1994 r. W dolinie Pilicy po dwudziestoletniej przerwie nast¹pi³ w kwietniu niekontrolowany
wylew rzeki. W terasie zalewowej pojawi³y siê szczególnie sprzyjaj¹ce
warunki dla gniazdowania ptaków wodnych i b³otnych. £¹ki oraz zag³êbienia terenu
przez d³u¿szy czas zalane by³y wod¹, nast¹pi³ bujny rozwój roœlinnoœci ³¹kowej.
Przypuszczalnie mia³o to wp³yw na ponowne po oko³o dwudziestoletniej przerwie
gniazdowanie takich gatunków jak batalion i gêgawa oraz wzrost liczby lêgowych
p³askonosów i krwawodzioba (3-krotny), rycyka (2-3-krotny).
237