17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Ma³opolska
11.2. Dolina Nidy
11.2.1. Charakterystyka terenu badañ
Powierzchnia badawcza Doliny Nidy zajmuj¹ca 31,53 ha (powierzchnia II rzêdu)
po³o¿ona jest w obszarze Niecki Nidziañskiej. Jest to obszar obni¿enia tektonicznego
(ok. 300 m n.p.m.) le¿¹cego pomiêdzy Górami Œwiêtokrzyskimi a Wy¿yn¹ Krakowsko-Czêstochowsk¹,
ograniczony od po³udnia dolin¹ Wis³y, pokryty utworami
kredy œrodkowej i górnej [Lencewicz, Kondracki 1964]. W trzeciorzêdzie Niecka
Nidziañska zosta³a zalana morzem, które pozostawi³o na tym terenie gliny piaszczyste,
wapienie i gipsy, pokryte nastêpnie w okresie zlodowaceñ piaskami, glinami
i lessami. Wystêpowanie ska³ kredowych, gipsów i osadów trzeciorzêdowych jest
odpowiedzialne za niezwykle ciekaw¹ rzeŸbê terenu oraz – przez wp³yw na szatê
roœlinn¹ – za wystêpowanie wielu osobliwoœci florystycznych i faunistycznych.
Na terenie Niecki Nidziañskiej wystêpuje bogata sieæ cieków wodnych, nale¿¹cych
do zlewni Wis³y. Najwiêksz¹ rzek¹ jest Nida, która odprowadza wody z terenu ca³ej
Niecki i czêœciowo z Gór Œwiêtokrzyskich. Ca³a sieæ rzeczna ma charakter nizinny
(z wyj¹tkiem dop³ywów górskich), p³ynie g³ównie wœród ³¹k i terenów intensywnie
rolniczo zagospodarowanych, nieu¿ytków i terenów leœnych. Do lat szeœædziesi¹tych
wody tej rzeki uwa¿ano za czyste – Nida by³a jedn¹ z najbardziej rybnych rzek Polski,
a jeszcze w 1966 r. obserwowano tam p³yn¹cego na tar³o ³ososia [Starzyk 1988].
Tempo wzrostu zanieczyszczeñ w nastêpnych latach by³o coraz wiêksze, lecz ci¹gle
Nida pozostaje rzek¹ wzglêdnie czyst¹ (II i III klasa czystoœci) oraz rybn¹.
W œrodkowej czêœci Niecki Nidziañskiej, na pó³noc od Piñczowa, dolinê Nidy
tworzy rozleg³y obszar ³¹k, bagien i starorzeczy, le¿¹cy miêdzy wsiami Motkowice
od pó³nocy i Skowronno od po³udnia. Dno doliny rzecznej, zwykle bardzo wyraŸne
o szerokoœci 2-2,5 km, w tym rejonie rozszerza siê na kilka kilometrów. Nida ma tu
bardzo ma³y spadek – oko³o 1‰ [Smyk 1988], odznacza j¹ du¿a dynamika poziomu
wody i na tym odcinku rzeki co roku wiosn¹ tworz¹ siê du¿e rozlewiska, które
uniemo¿liwiaj¹ rozwój intensywnej gospodarki rolnej. Roœlinnoœæ porastaj¹ca ten
obszar to w najbardziej zabagnionych miejscach trzcinowiska (Phragmitetum australis)
i ³any pa³ki szerokolistnej (Typha latifolia) oraz manny jadalnej (Glyceria fluitans),
w miejscach suchszych przechodz¹ce w bardzo rozleg³e turzycowiska i ³¹ki koœne o
zró¿nicowanym sk³adzie gatunkowym, zwi¹zanym z charakterem pod³o¿a. Najwiêksze
powierzchniowo turzycowiska to obszary poroœniête przez turzycê
zaostrzon¹ (Carex gracilis), najczêœciej stale podtopione.
W niektórych miejscach wylewy Nidy zmieniaj¹ rzeŸbê pod³o¿a doliny, dziêki
czemu tworzy siê bardzo interesuj¹ca mozaika roœlinnoœci. Koryta cieków odprowadzaj¹cych
wodê wy¿³obione przez wylewy rzeki w miêkkim piaszczystym pod³o¿u
maj¹ bardzo w¹skie zwierciad³o wody poroœniête w³osienicznikiem wodnym
(Batrachium aquatile) i okrê¿nic¹ bagienn¹ (Hottonia palustris), zarastaj¹ pa³k¹ szerokolistn¹
(Typha latifolia) z udzia³em je¿og³ówki ga³êzistej (Sparganium erectum). W miejscach
najwy¿szych, gdzie woda nanios³a piasku i powsta³o wyniesienie roœnie sucha
³¹ka mietlicowa (Agrostietum vulgaris) z rozchodnikiem (Sedum acre). Miejsca o wy¿-
szym stopniu uwilgocenia porasta roœlinnoœæ ³¹kowa z rzêdu Molinietalia z du¿ym
udzia³em œmia³ka darniowego (Deschmpsia caespitosa), tymotki ³¹kowej (Phleum
285