17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Fundacja IUCN Poland
czêœæ zosta³a ju¿ osuszona i zamieniona w ³¹ki. Obecnie skuteczn¹ ochronê tego
terenu uniemo¿liwiaj¹ skomplikowane stosunki w³asnoœciowe – wiêkszoœæ terenu
jest podzielona pomiêdzy wielu prywatnych gospodarzy, którzy maj¹ bardzo ma³e
dzia³ki. Jest zrozumia³e, ¿e w³aœciciele d¹¿¹ do osuszenia terenu i zamienienia go na
ziemiê uprawn¹. Realizacjê tych d¹¿eñ popieraj¹ gminy Kije i Imielno oraz Wydzia³
Melioracji UW w Kielcach. Prace melioracyjne s¹ finansowane z funduszu Wojewódzkiego
Zarz¹du Inwestycji Rolnych i z funduszu gmin. W ten sposób zosta³o
przeprowadzone udro¿nienie i pog³êbienie starorzecza umianowickiego w celu
odprowadzenia wody zalewaj¹cej wieœ. Jednoczeœnie pog³êbione starorzecze odprowadza
wodê z podmok³ych terenów o najwiêkszej ró¿norodnoœci ptactwa.
Osuszenie terenu wsi mog³o nast¹piæ przez wykopanie zbiornika retencyjnego (wieœ
nie ma zbiornika przeciwpo¿arowego, le¿y w odosobnieniu od innych wsi – podczas
po¿aru pobliskiego lasu spaleniu uleg³o kilka hektarów drzewostanu, poniewa¿
wodê musiano woziæ z odleg³ych miejsc), jednak takiego rozwi¹zania nie
uwzglêdniono. Wbrew instrukcjom PIOŒ pog³êbiono starorzecze w czasie sezonu
lêgowego, stosuj¹c ciê¿ki sprzêt mechaniczny (koparki) zanieczyszczaj¹cy
dodatkowo rop¹ i smarami starorzecze z unikatow¹ malakofaun¹ [Zaj¹c K., dane
niepubl.], a tak¿e zamykaj¹c je zastawk¹ bez przep³awki, co ma wybitnie
niekorzystny wp³yw na faunê starorzecza. Praca koparki doprowadzi³a np. do
porzucenia lêgu przez b¹ka (gatunek wymieniony w “Polskiej czerwonej ksiêdze
zwierz¹t”), zak³óci³a m.in. lêgi gêgawy, ³abêdzia, b³otniaka stawowego i rybitwy
czarnej.
Utrata dro¿noœci przez starorzecze umianowickie nast¹pi³a na skutek wadliwie
przeprowadzonej regulacji Nidy i intensywnego rolniczego u¿ytkowania ³¹k po³o-
¿onych bli¿ej Motkowic. Wiêkszoœæ nawozów sp³ukiwana by³a z ³¹k nie do g³ównego
koryta Nidy, ale do tego¿ starorzecza, co spowodowa³o jego gwa³town¹ eutrofizacjê
i zaroœniêcie. Woda pozbawiona odp³ywu zala³a wieœ, a to w konsekwencji doprowadzi³o
do prac melioracyjnych.
Nadnidziañski Park Krajobrazowy zosta³ utworzony w celu ochrony naturalnego
charakteru koryta rzeki Nidy – nie przeszkodzi³o to jednak w œciêciu meandrów rzeki
(np. najwiêkszego meandru na terenie badañ, pomiêdzy w¹skotorówk¹ a LHS).
Tego rodzaju ekologiczna nonszalancja wydaje siê mieæ na rozlewiskach Nidy
d³ug¹ tradycjê. Niegdyœ bagna i rozlewiska siêga³y a¿ pod Skowronno i w celu
rozwi¹zania problemu nieu¿ytków wykonano ekspertyzê, w której pogodzono interesy
rolników i przyrodników i któr¹ przyjêto do realizacji [Æmak, Stachurski 1988].
W celu ochrony najcenniejszych i najbardziej trwa³ych rozlewisk zaprojektowano
rezerwat o powierzchni 41 ha na tzw. Bagnie Branki. Niestety obszar projektowanego
rezerwatu porasta teraz pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica) i oset (Cirsium), teren zaœ
nie przypomina bynajmniej bagna. Na razie pozostaje bez odpowiedzi pytanie,
dlaczego wbrew zaleceniom ekspertyzy osuszono teren projektowanego rezerwatu.
Jest mo¿liwe, ¿e i w tym wypadku scenariusz siê powtórzy – obszary najcenniejsze
najpierw zostan¹ osuszone, a potem ju¿ nie bêdzie siê o co spieraæ.
Paradoksalne jest, ¿e w³adze województwa, w którym wystêpuje sta³y deficyt
wody, tak ¿e w wielu wsiach musi ona byæ dowo¿ona, zgadzaj¹ siê na obni¿enie
poziomu wód gruntowych i rezygnuj¹ z mo¿liwoœci tak znacznej retencji wody
w pobli¿u du¿ego miasta (Piñczów). Wybudowane w pobli¿u Skowronna
298