17PTAKI LAK I MOKRADEL POLSKI.pdf

Fundacja IUCN Poland
wojewódzkie do rozwiniêcia przemys³u mleczarskiego na ogromn¹ skalê opartego
na paszy z ³¹k w dolinie Nidy [Korzeniak i in. 1995]. Ca³y prawobrze¿ny basen
osuszono bez w³aœciwego rozpoznania. Czêœæ osuszonego terenu uda³o siê zagospodarowaæ
jako doœæ ubogie ³¹ki, jednak¿e spory obszar poddano tzw. pe³nej uprawie,
niweluj¹c rzeŸbê terenu, ods³aniaj¹c martwicê i prowadz¹c do lokalnego zwydmienia
(stwierdzono tam wystêpowanie bia³orzytki (Oenanthe oenanthe), sieweczki
rzecznej (Charadrius dubius) i kl¹skawki (Saxicola torquata). Wystêpowanie gatunków
wodno-b³otnych jest zwi¹zane g³ównie z pozosta³ymi po delcie odga³êzieniami rzeki
i do³ami potorfowymi (mi¹¿szoœæ torfu w zaroœniêtych starorzeczach siêga maksymalnie
3 metrów). Ich powierzchnia jest niewielka, zatem np. intensyfikacja wypasu
mo¿e doprowadziæ do p³oszenia i ust¹pienia np. kaczek z lêgowisk na odga³êzieniach
rzeki. Reszta cenniejszych gatunków wystêpuje na doœæ sporych obszarach
niewykorzystanych. Odprowadzono z nich wodê, nie usuwaj¹c roœlinnoœci wodnej,
która wegetuje na przesuszonym gruncie, zatem teren ten jest ci¹gle nieu¿ytkiem
(gêsto zaszrafowany obszar na mapie). W najbli¿szym czasie nale¿y oczekiwaæ zamienienia
ca³oœci tego obszaru nie tylko na ³¹ki i pastwiska po ca³kowitym osuszeniu,
ale i na pola orne (jak wynika z wywiadu u miejscowych rolników). Spowoduje to
ust¹pienie gatunków wodno-b³otnych (w tym tak¿e siewkowych), nawet ³¹kowych.
Nale¿y siê spodziewaæ zwiêkszenia nawo¿enia i penetracji, u¿ywania ciê¿kich maszyn,
za³o¿enia drenów i w konsekwencji zamiany na grunty orne i rozpoczêcia
osadnictwa. Bêdzie to wymusza³o tak silne obni¿enie poziomu wody w korycie rzeki,
¿e bêdzie osusza³o nie tylko prawobrze¿ny basen delty, ale i projektowany rezerwat
na lewym brzegu. Wiele dzia³añ jest przy tym prowadzonych bezprawnie przez
miejscowych rolników (wyrêb drzew, œcinanie meandrów).
Spoœród opisanych tu obszarów jedynie delta œrodkowej Nidy jest miejscem, gdzie
sta³a zmiana warunków siedliska dziêki uk³adowi geologicznemu miejsca gwarantuje
sta³e odnawianie siê siedlisk wodno-b³otnych, z drugiej strony zalewowy charakter
miejsca nie nadaje siê do intensyfikacji rolnictwa. Niestety, stanowisko lokalnych
w³adz i w³aœcicieli gruntów nie jest przychylne ochronie przyrody. Teren ten znajduje
siê w obrêbie Nadnidziañskiego Parku Krajobrazowego, co pozwala na blokowanie
niekorzystnych dla œrodowiska decyzji w³adz, jednak¿e nie rozwi¹zuje problemu
w sposób zadowalaj¹cy. Optymalnym wyjœciem by³by wykup terenu ca³ej delty lub
wyw³aszczenie w³aœcicieli i doprowadzenie do powtórnego zabagnienia ca³ego basenu.
Jednak¿e polityka wykupu obecnie jest niechêtnie widziana przez instytucje
finansowe zajmuj¹ce siê ochron¹ œrodowiska (np. Ekofundusz).
£¹ki w Cacowie. Teren ten to dawne torfowisko niskie powsta³e w miejscu rozlewania
siê Bia³ej Nidy. Obecnie teren ten jest ca³kowicie zmeliorowany (z melioracjami
szczegó³owymi i jazem) oraz zamieniony w intensywnie wykorzystywane u¿ytki
zielone. S¹ one bardzo silnie nawo¿one i koszone w ci¹gu roku minimum dwa razy.
Praktycznie brak na tym ogromnym obszarze lêgowych ptaków. Jedyne miejsce,
gdzie wystêpuje ptactwo wodno-b³otne, to do³y potorfowe w zachodniej czêœci
kompleksu. Koryto Bia³ej Nidy przypomina kana³ pozbawiony siedlisk o naturalnym
charakterze. Wobec bardzo intensywnego wykorzystywania tych ³¹k i praktycznie
braku zró¿nicowania powierzchni gruntu zrenaturalizowanie tego terenu i odtworzenie
pierwotnego torfowiska jest praktycznie niemo¿liwe bez ograniczenia jego
dotychczasowego wykorzystania rolniczego, choæ z drugiej strony w³aœnie to wyko-
318