Hazard anticipation of young novice drivers - SWOV

schemata hebben en nog niet over de somatische stempels beschikken die
nodig zijn om latente gevaren snel te herkennen en om snel handelingen te
verrichten nadat het latente gevaar is herkend.
Het experiment waarvan in Hoofdstuk 4 verslag wordt gedaan, had primair
ten doel om de hypothese te toetsen dat het cognitieve aspect van gevaaranticipatie
bij jonge beginnende bestuurders voornamelijk beter wordt met
het opdoen van rijervaring en het emotionele en motivationele aspect van
gevaaranticipatie voornamelijk beter wordt met het oplopen van de leeftijd
(de ontwikkeling van de hersenen). Om deze hypothese te toetsen zijn twee
taken ontwikkeld: een taak in het detecteren en herkennen van gevaren en
een taak in risicoperceptie en keuze van handelingen om het risico te doen
afnemen.
De taak in het detecteren en herkennen van gevaren bestond uit zeven
videoanimaties die 'opgenomen' waren vanuit het perspectief van de
bestuurder en die elk ongeveer veertig seconden duurden. In deze films
zaten zowel zichtbare latente gevaren als onzichtbare latente gevaren die niet
manifest werden. Van proefpersonen die naar deze films keken en zich
moesten inbeelden dat zij de bestuurder waren, werden met behulp van een
'eyetracker' de oogbewegingen en de fixaties geregistreerd. Direct na afloop
van iedere film werd aan de proefpersonen gevraagd wat er had kunnen
gebeuren (maar dus niet gebeurd is), waardoor er een grote kans op een
ongeval zou zijn ontstaan. Aangenomen werd dat met deze taak primair het
kunnen detecteren en herkennen van latente gevaren werd gemeten. De taak
in risicoperceptie en keuze van handeling bestond uit vijfentwintig foto’s die
genomen waren vanuit het perspectief van de bestuurder. Elke foto was
gedurende acht seconden zichtbaar op het beeldscherm. Op een deel van
deze foto’s was een acuut gevaar zichtbaar. Meestal was dit een verkeersdeelnemer
waarmee men binnen korte tijd zou botsen zou alles zo doorgaan.
Een ander deel van de foto’s bevatte een latent gevaar (zowel zichtbaar als
onzichtbaar) en op weer een ander deel was noch een direct gevaar noch een
latent gevaar te zien. Nadat een foto van het scherm verdwenen was, werd
aan proefpersonen gevraagd wat zij in die situatie zouden hebben gedaan.
Men kon kiezen uit: remmen (bij een acuut gevaar), gas los laten (bij een
latent gevaar) en niets aan de snelheid veranderen (bij geen gevaar). Ook
tijdens deze taak werden van iedere proefpersoon de oogbewegingen en
fixaties vastgelegd. Aangenomen werd dat bij deze taak voornamelijk
risicoperceptie en het al dan niet voorzichtig handelen werd gemeten, omdat
uit ander onderzoek gebleken was dat bij het herkennen van acute of latente
gevaren op foto’s, er geen verschillen waren tussen beginnende bestuurders
279