Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

achterban van gewone, eenvoudige mensen en een verworven
positie in de omroepwereld—kristalliseren onder druk van het
vernieuwingsstreven in de sociaal-democratie in de loop van
de naoorlogse j aren uit tot de harde kern van de identiteit van
de Vara.
De kritiek op de Vara in kringen van de Doorbraak staat
precies haaks op deze twee elementen. Illustratief zijn hier de
verschillende bijdragen van intellectuelen uit deze hoek aan
het debat over een nationale omroep in 1954. Ten eerste valt
hier een sterke nadruk op culturele leiding te onderscheiden.
Cultuurbeleid betekent in deze religieus geïnspireerde kritiek
vooral correctie en distantie van de massa. Zo acht Idenburg,
topambtenaar onder Van der Leeuw, later onder andere hoogleraar
opvoedkunde te Amsterdam, invloed van de massa der
luisteraars weinig verheffend. Volgens hem komt het daarom
aan op ‘bewuste, weloverwogen leiding door de beste men­
sen, welke ons land oplevert.’14 Een andere bekende door-
braakfiguur, dominee Ruitenberg, stelt dat er maar een instantie
is die hier leiding kan geven, dat is de overheid. Die moet
het cultuurbeleid in handen leggen van een nationale elite,
aangezien ‘de tramconducteur, de monteur, de kantoorbediende,
de landarbeider en de winkelier hun radio anders zien
dan de hoogleraar Egyptisch’. Niet dat hij zich zorgen maakt
dat de radio te weinig tegemoet zou komen aan de culturele
behoeften van intellectuelen. Waar het hem om gaat is, dat al
deze mensen in het bestaande bestel onvoldoende worden gedwongen
zich te verheffen tot het culturele niveau van de intellectuele
elite, dat als maatstaf en als de nationale cultuur
moet worden beschouwd. Matiging en distantie van de vul­
gaire verlangens van de massa en in plaats van groepsvorming
onderwerping aan een absolute culturele leiding: ‘Wat wij
leren moeten is, dat er gradatie in verantwoordelijkheid is,
en dat wij, Nederlanders, tezamen bij het geheel betrokken
zijn.’15
Naast deze kritiek op de achterban-oriëntatie van Vara en
121