Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

landse politiek. Schaper was lid van de commissie die een ontwerp
had geformuleerd. Een belangrijke rol in de discussie
over dit ontwerp speelde de kritiek erop van RL. Tak, gepubliceerd
in De Nieuwe Tijd. Tak, jarenlang ‘journalist tussen
radicalisme en socialisme’8 voordat hij in datzelfde jaar 1899
lid werd van de sdap, gaf de stoot tot ‘een principiële, systematische
aanpak, gericht op heel het terrein van de gemeentelijke
bemoeiingen?
Dit eerste gemeenteprogram, vrucht van het ‘sociaaldemo-
kratisch instinkt’10 van practici als Schaper én het intellect van
de kritische raadsverslaggever Tak, is een opmerkelijk sober
en tegelijk rijk document. Sober omdat, in tegenstelling tot de
twee latere versies, elke theoretische beschouwing over het al
dan niet socialistische karakter van het program respectievelijk
de gestelde eisen ontbreekt; dat de activiteit in de gemeenteraden
vóór alles moest bijdragen tot de propaganda voor het
socialisme sprak vanzelf, en wat vanzelf spreekt hoef je niet
te formuleren. Rijk, omdat de tien alinea’s te zamen een geheel
van praktische doelstellingen vormen dat jarenlang richtinggevend
bleef voor het optreden van sociaal-democraten in
gemeenteraden. Hoofdpunten waren: uitbreiding van het
grondbezit van de gemeenten en van het gemeentelijk bedrijf;
verbetering van armen- en werklozenzorg, van onderwijs en
gezondheidszorg, van de arbeidsvoorwaarden van het lagere
gemeentelijke personeel; en progressieve gemeentelijke belastingen.11
In een aantal opzichten bouwde het program nadrukkelijk
voort op wat in Amsterdam door radicalen als M.W.F.Treub
en C.V. Gerritsen tot stand was gebracht, zoals directe gemeentelijke
exploitatie van voorheen particuliere bedrijven
die voorzagen in elementaire gemeenschappelijke behoeften
als water, gas en vervoer, en ook de zorg voor het gemeente-
personeel.12 Het voorbeeld van bepaalde Engelse gemeentebesturen
speelde een rol; zo ook de opvattingen, levend in de
kring van de Fabian Society, over taak en bevoegdheden van
19