Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

ideologisch monopolisme over en weer wordt uitgespeeld in
een concurrentiespel dat om veel méér gaat dan om ‘waarheid’
o f doctrinaire zuiverheid alleen. Banning lijkt echter een morele
voorsprong te nemen wanneer hij zegt de marxistische
bestrijding van het religieus socialisme ‘gaarne’ te aanvaarden,
‘mits men niet beweert: socialisme = marxisme’; en wanneer
men hem hoort herhalen dat religieus socialisten alleen het­
zelfde recht eisen als de marxisten steeds gehad hebben.11
Dat Van der Goes tot een dergelijke concessie niet bereid is
wordt duidelijk wanneer hij vervolgens de principiële onver­
enigbaarheid onderstreept van de religieus-socialistische
overtuiging met het grondbeginsel van de moderne sociaal-
democratie. Het marxisme heeft zich nooit gevoeld als een
‘speciale richting’ van het socialisme, zoals al te lezen valt in
het Kommunistisch Manifest. Het heeft alle crises overwonnen,
alle andere stromingen verdrongen; zodat men thans mag
zeggen dat ‘marxisme en proletarische klassenstrijd slechts
twee woorden zijn voor een en dezelfde zaak’.12 Het religieus
socialisme is dan ook ‘in wezen ongeloof in het socialisme’.13
Hoewel dit machtswoord door Banning niet in gelijke zin
wordt teruggekaatst, lijken Van der Goes’ beschuldigingen
toch méér te zijn dan de schrikreactie van een beknelde mandarijn.
Ondanks Bannings kameraadschappelijk uitgestoken
hand en blijmoedige waardering van de tegenstander blijft het
verwijt van ‘theologische aanmatiging’ en van de aanspraak
op geestelijk leiderschap toch op een o f andere manier hangen.
Bij voorbeeld omdat Banning het marxisme probeert
binnenstebuiten te keren door het te interpreteren als een
pseudo-religie, een rationalistisch geloof dat zichzelf niet
recht in de ogen wil zien. O f omdat hij het marxisme verwijt
dat het geen notie heeft van de (ook in het proletariaat) heer­
sende culturele ellende en armoede, en daartegenover het op-
voedingsidealisme stelt van een geestelijke elite die zich door
hogere machten geroepen weet.
Het is, aldus Banning, een illusie te menen dat alleen de
140