Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

van de norm afweek, werden aparte complexen gebouw d en
opvoedingsstrategieën bedacht.60 We raken hier een cruciaal
punt. Het streven van de sociaal-democratie was vanouds ge­
richt op ‘verheffing van de arbeidersklasse’. Maar terwijl dit
oorspronkelijk verstaan werd als ontvoogding, was het gaan­
deweg steeds meer opvoeding en dus bevoogding gaan bete­
kenen. In plaats van zich zoals vroeger te richten op het ge­
hele proletariaat, oriënteerde de s d a p zich steeds sterker op
de eigen cliëntèle, de ‘ontw ikkelde’ arbeider, lid van partij
en vakbond. Arbeiders die ‘aan de kant bleven staan’, dat w il
zeggen ongeorganiseerd waren, langdurig werkloos, onge­
schoold, communist, o f asociaal — kenmerken die in de
SDAP-optiek gaandeweg samenvielen—, beschouwde men
niet meer als een te winnen groep maar als een gevaar voor de
samenleving. O p dit punt kwamen de opvattingen van so-
ciaal-democraten en confessionelen steeds dichter bij elkaar.
Sprekend over het werk van de s d a p -wethouders in Am ­
sterdam, merkt Ger Harmsen op hen niet te kunnen vrijpleiten
‘van een paternalisme en een humanisties verlicht regentendom’.61
Dat sluit waardering voor hun prestaties niet uit.
Maar in een afweging van mogelijkheden en beperkingen van
sociaal-democratisch gemeentebestuur moet ook dit aspect
worden betrokken.
Voor een definitieve afweging is het nog te vroeg. Wel is een
voorlopige conclusie mogelijk. ‘De vaak sterk socialistische
gemeentepolitiek’, voor Schöffer een belangrijk kenmerk van
de Nederlandse samenleving in het interbellum62, moeten we
vooral zoeken in een klein aantal stedelijke gemeenten in de
jaren twintig. Het succes waar Borrie van spreekt was—daar—
reëel, en had bovendien een zeker uitstralingseffect. Maar in
de jaren dertig zou blijken hoe kwetsbaar de verworvenheden
waren.
38