Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

zij dus allen voldoende garanties zagen voor het realiseren
van eigen programpunten, was deelname aan het dagelijks
bestuur van een gemeente toegestaan.
De uitvoering van het congresbesluit was geen sinecure.
Het aantal SDAP-raadsleden, vóór de verkiezingen circa vierhonderd,
was ongeveer verdrievoudigd. Illustratief is de situatie
in het Zuidhollandse Ammerstol: de sd a p kwam er
van nul op vier zetels, dat wil zeggen de absolute meerderheid,
en aanvaardde de beide wethouderszetels. De partijleiding
wenste greep op de lokale ontwikkelingen te houden en omgekeerd
was er in het land een schreeuwende behoefte aan
voorlichting en advies over gemeenteraadswerk in het algemeen
en wethoudersbenoemingen in het bijzonder. Er heerste
‘een sterke oppositiegeest’31 in veel plaatsen; maar het kwam
toch ook nogal eens voor dat de partijleiding zelf de afdelingen
respectievelijk raadsfracties afremde in hun gretigheid
om wethouderszetels te bezetten.32
Bij de beantwoording van de vraag o f dit al dan niet moest
gebeuren, keek men naar getalsverhoudingen, coalitiepartners
en program. Wat de getalsverhoudingen betreft: zowel in
de raad als in het college moest er een meerderheid bestaan die
de uitvoering van een ‘democratisch’ dat wil zeggen sociaal
program steunde. Als coalitiepartners kwamen traditioneel de
vrijzinnig-democraten het meest in aanmerking, maar juist
zij hadden na de invoering van het algemeen kiesrecht terrein
moeten prijsgeven. Anderzijds wekten juist in deze periode de
confessionele partijen de indruk de sociale kwestie nu ook te
hebben ontdekt en de arbeiderseisen hoge prioriteit te geven.
De stemming in deze kringen was echter tegelijk fel antisocia­
listisch. ‘November 1918’ lag vers in het geheugen!
Bij de socialisten zelf was de sfeer intussen allesbehalve defensief.
Dat blijkt uit de manier waarop zij hun programeisen
naar voren brachten. De socialisatie stond alom hoog in het
vaandel. In de praktijk mikte men vooral op stichting dan wel
uitbreiding van gemeentelijke bedrijven in de levensmidde­
28