Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting
Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting
Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
voor <strong>de</strong> beoor<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r, omdat die buiten hun riva<br />
liteit moet wor<strong>de</strong>n gezocht, in een ‘<strong>de</strong>r<strong>de</strong> positie’ die een min<br />
o f meer gelijke afstand houdt tot bei<strong>de</strong>. Enerzijds kan men<br />
zich dan niet langer verlaten op <strong>het</strong> zelfbeeld <strong>van</strong> <strong>de</strong> revisionistische<br />
generatie, en dat om re<strong>de</strong>nen die zowel in <strong>de</strong> oud- als<br />
in <strong>de</strong> nieuwlinkse kritiek met kracht naar voren wor<strong>de</strong>n gebracht.<br />
An<strong>de</strong>rzijds lijkt <strong>de</strong> weg terug naar Marx <strong>de</strong>finitief<br />
afgesloten, en moet <strong>het</strong> revisionistische afscheid <strong>van</strong> <strong>het</strong> historisch<br />
naturalisme wor<strong>de</strong>n opgevat als een noodzakelijke<br />
bevrijding en vernieuwing. Rogier en allen die zijn spoor<br />
hebben gevolgd, wijzen mijns inziens terecht op bepaal<strong>de</strong><br />
elitaire, solidaristische en i<strong>de</strong>alistische trekken in <strong>het</strong> <strong>de</strong>nken<br />
<strong>van</strong> Banning; maar <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ologie-ver<strong>de</strong>nking keert zich als een<br />
boemerang onmid<strong>de</strong>llijk tegen <strong>het</strong> marxisme dat zij als <strong>van</strong>zelfspreken<strong>de</strong><br />
oor<strong>de</strong>elsbasis nemen. De religieus-socialisti-<br />
sche kritiek op Marx lijkt kortom even terecht als <strong>de</strong> marxistische<br />
kritiek op <strong>het</strong> religieus socialisme.<br />
Vanuit <strong>de</strong>ze invalshoek w il ik tot slot twee soorten <strong>van</strong> verwijt<br />
aan Banning nog eens laten passeren: <strong>het</strong> verwijt <strong>van</strong> vaagheid,<br />
dat doorgaans wordt gekoppeld aan <strong>de</strong> ethische en religieuze<br />
inspiratie <strong>van</strong> <strong>het</strong> personalisme; en <strong>het</strong> verwijt <strong>van</strong> een<br />
moraliserend elitisme, dat wordt gekoppeld aan <strong>de</strong> ver<strong>de</strong>nking<br />
<strong>van</strong> ‘hiërarchisch <strong>de</strong>nken’ o f een ‘anti<strong>de</strong>mocratische ge<br />
zindheid’. Bei<strong>de</strong> verwijten wor<strong>de</strong>n samengevat in <strong>het</strong> vulgaire<br />
beeld <strong>van</strong> Banning als dominee in domineesland, zendingsar-<br />
bei<strong>de</strong>r <strong>van</strong> Gods eeuwige waarheid in een angstige wereld <strong>van</strong><br />
onzekerheid en normverlies. In bei<strong>de</strong> gevallen slaan <strong>de</strong> verwijten<br />
echter op een specifieke manier terug op <strong>de</strong> verwijten<strong>de</strong><br />
partij zelf.<br />
De nieuwlinkse kritiek noemt <strong>het</strong> personalisme eenstemmig<br />
‘vaag’, maar laat <strong>het</strong> daar ook goed<strong>de</strong>els bij, zodat <strong>het</strong> adjectief<br />
optreedt als alibi voor een opzettelijke o f onopzettelijke<br />
weigering zich in te leven in <strong>het</strong> als ‘vreemd’ ervaren<br />
gedachtengoed. Het is <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> gemakzucht en <strong>het</strong>zelf<strong>de</strong> on<br />
156