Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

More documents

Recommendations

Info

de droom van veel parlementaire socialisten. Hun standpunt ten aanzien van regeringsverantwoordelijkheid — o f het nu ministers o f wethouders betrof maakte voor het socialistische gevoelen weinig verschil — kan omschreven worden als ‘nee, tenzij’. Niet doen dus, tenzij we de meerderheid hebben veroverd (of andere uitzonderlijke omstandigheden een afwijking van de lijn rechtvaardigen). Maar ook nu deze meerderheidspositie voor het eerst op plaatselijk niveau verworven was, en de sd ap haar eerste wethoudersposten bezette (1907), bleven er reserves. De gemeente bleef immers afhankelijk van de rijkswetgeving; de burgemeester, tevens hoofd van de politie, was niet door de raad gekozen — redenen waarom Wibaut waarschuwde dat de post van wethouder voor een sociaal-democraat niet benijdenswaardig was, zelfs met een raadsmeerderheid van geestverwanten. Ontbrak die meerderheid, dan vond hij dat SDAP’ers zich niet door gelegenheidscombinaties op een wethouderszetel moesten laten plaatsen: afhankelijkheid van steun van burgerlijke partijen zou uiteindelijk de propaganda schaden. De positie der arbeidersklasse zou niet worden versterkt maar verzwakt.25 Wibaut verdedigde in 1913 met succes hetzelfde standpunt toen de sd a p debatteerde over het aanvaarden van ministers- portefeuilles. Overigens bestond er in de partij toen al een belangrijke stroming die, zowel op gemeentelijk als landelijk niveau, meer neigde tot ‘aanpakken’. En ook Wibauts eigen standpunt was niet absoluut afwijzend. Er konden zich situaties voordoen waarin de partij weliswaar geen meerderheid had, maar waarin het al dan niet aanvaarden van bestuursver- antwoordelijkheid tevens betekende het al dan niet realiseren van belangrijke sociale hervormingen. Dan was ook hij vóór aanvaarding. Precies die situatie deed zich weldra voor in Amsterdam, waar de raadsverkiezingen in 1913 een grote zege voor de sd a p opleverden. Het was de mogelijkheid zijn ideeën over de gemeentelijke bouw van arbeiderswoningen in praktijk 25
te brengen, die Wibaut en met hem de Amsterdamse sociaal- democratie ertoe bracht hun afwijzende houding ten aanzien van wethouderszetels te herzien. In maart 1914 aanvaardde hij de portefeuille van Volkshuisvesting en Arbeidszaken. Wibaut was niet de eerstes d a p -wethouder in een gemeente waar de partij een minderheid vormde: in 1912 was J.E.W. Duijs hem te Zaandam al voorgegaan. (Zaandam had kort daarop nog een primeur: K.ter Laan werd er in 1914 de eerste socialistische burgemeester.)26 Niettemin betekende het besluit van de sd ap in de hoofdstad, mede door het gewicht van de persoon — zelf tot voor kort tegenstander van een dergelijke stap —een keerpunt. Het tijdstip, pal voor het uitbreken van de wereldoorlog, speelde een belangrijke rol. Niet ten onrechte merkt Frits de Jong op dat ‘in Wibaut het stedelijk socialisme door het noodzakelijk ingrijpen in oorlogstijd zijn kansen krijgt?7 De uitvoering van de bouwplannen werd vertraagd, maar Wibaut werd nu ook de verantwoordelijke man voor de levensmiddelenvoorziening. Zijn rol in de distributie en prijs- beheersing der eerste levensbehoeften was van dien aard dat Troelstra hem in de Tweede Kamer naar voren schoof als kan- didaat-opvolger voor de falende minister Posthuma. Anderzijds bleek hoezeer de gemeentepolitiek voor de sociaaldemocraten een tweesnijdend zwaard was. In 1917 leidde de levensmiddelenschaarste tot bloedige botsingen tussen de bevolking en de politie (het ‘aardappeloproer’) waarbij doden en gewonden vielen. De sd a p en met name Wibaut kregen het zwaar te verduren. Hij trad niet af; maar ‘geen enkele moei lijkheid bij het besturen heeft hem zo geschokt als deze gebeurtenissen?8 O ok electoraal gezien kwam de sd ap in de hoofdstad niet zonder kleerscheuren door de oorlogsjaren heen. De partij zakte er na de raadsverkiezingen van 1919 van 15 naar 13 zetels, terwijl zij bijna overal elders grote vooruitgang boekte. Deze verkiezingen — de eerste raadsverkiezingen na de in 26
Page 1 and 2: Socialisme en gemeenten: het commun
Page 3 and 4: H et negende jaarboek voor het demo
Page 5 and 6: Het negende jaarboek voor het democ
Page 7 and 8: Inleiding
Page 9 and 10: element uit de sociaal-democratisch
Page 11 and 12: toekomstbeeld was in feite al in de
Page 13 and 14: Het jaarboek bevat verder een besch
Page 15 and 16: JOS PERRY Aanpakken wat mogelijk is
Page 17 and 18: ‘die arbeiders horen bij ons’,
Page 19 and 20: de lokale overheden. Wat de sd ap t
Page 21 and 22: sterk spreekt tot de massa der arbe
Page 23: Geen wonder dat de sd ap in de prak
Page 27 and 28: zij dus allen voldoende garanties z
Page 29 and 30: wekkend als men de totale sterkte v
Page 31 and 32: vorm ings-politiek in socialistisch
Page 33 and 34: zaken zoals grondpolitiek en erfpac
Page 35 and 36: van wat socialisten oorspronkelijk
Page 37 and 38: van de norm afweek, werden aparte c
Page 39 and 40: was niet helemaal ongegrond. In het
Page 41 and 42: Twee maanden later echter, in janua
Page 43 and 44: ‘catastrophe-politiek’—hij do
Page 45 and 46: woordigers van Amsterdam, de partij
Page 47 and 48: dan ooit. Inzet voor de partij was
Page 49 and 50: van 1939—de laatste waaraan de sd
Page 51 and 52: waren haar oprichters, op hun weg n
Page 53 and 54: i8—De door mij gecursiveerde woor
Page 55 and 56: ★ integratie. Een biografische st
Page 57 and 58: 85—Tekst circulaire ‘De samenst
Page 59 and 60: ging in het machtsvacuüm voorzien
Page 61 and 62: het landelijke programma van dat ja
Page 63 and 64: meentelijk programma van 1946 tot d
Page 65 and 66: gelederen. Met name de toename van
Page 67 and 68: 111 Dejaren vijftig en zestig: de b
Page 69 and 70: Als hoofdarchitect bij de afdeling
Page 71 and 72: evorderen. Daartoe werd de wijkgeda
Page 73 and 74: was nog geen aarzelen bij,’ zou t
Page 75 and 76:
Enschede (Wesselerbrink), Groningen
Page 77 and 78:
munistische vertegenwoordigingen wo
Page 79 and 80:
geen plaats was ingeruimd voor de b
Page 81 and 82:
ook van de lokale conflicten in de
Page 83 and 84:
voortzetting van het overloopbeleid
Page 85 and 86:
lingsmodel, waarvan de uitkomst nie
Page 87 and 88:
evorderlijk voor het onafhankelijk
Page 89 and 90:
Van ruimtelijke planning vernam men
Page 91 and 92:
links in de dagelijkse besturen de
Page 93 and 94:
In 1978 ontdooien de verhoudingen.
Page 95 and 96:
Innovaties Was het in eerste instan
Page 97 and 98:
schappelijke organisaties, de overh
Page 99 and 100:
lijven, maar de omstandigheden ware
Page 101 and 102:
uitengesloten als gevolg van werklo
Page 103 and 104:
ió—‘Gemeentelijke democratie
Page 105 and 106:
IDO WEIJERS Van ons en voor iederee
Page 107 and 108:
die een korte periode van dynamiek
Page 109 and 110:
Drie modellen van cultuurpolitiek
Page 111 and 112:
lijn van Wibaut wordt door Boekman
Page 113 and 114:
Wandervogel en de Sozialistische Ar
Page 115 and 116:
massacultuur: zij brengt nationaal
Page 117 and 118:
de massa ‘die denkt met het hart
Page 119 and 120:
de Bachvereniging, die door cultive
Page 121 and 122:
andere omroepverenigingen komt een
Page 123 and 124:
a f’ de dienst uitmaken, maar het
Page 125 and 126:
Buskes voert hij bij voorbeeld een
Page 127 and 128:
De satire van ‘Zo is het’ betek
Page 129 and 130:
7—Zie J.Bank, Opkomst en ondergan
Page 131 and 132:
Profiel
Page 133 and 134:
In de tweede periode, die zich uits
Page 135 and 136:
politieke richting van zijn partij
Page 137 and 138:
praktisch van geenerlei beteekenis
Page 139 and 140:
klassenstrijd tot socialistische me
Page 141 and 142:
gie’, en zijn eis dat het sociali
Page 143 and 144:
Banning’ als een ‘drijver’, d
Page 145 and 146:
mee. Zij dachten daarbij te staan o
Page 147 and 148:
wordt ook hier nauw gelieerd aan he
Page 149 and 150:
schrijft Vorrink, geestelijk en pol
Page 151 and 152:
halve collaboratie hij echter al in
Page 153 and 154:
de macht en het daaruit voortvloeie
Page 155 and 156:
vermogen om innerlijk recht te doen
Page 157 and 158:
sociologie en psychologie, en zeker
Page 159 and 160:
grond komt, en dat een moderne demo
Page 161 and 162:
7— O ok in vergelijking met het i
Page 163 and 164:
den ‘als historiese en zedelijke
Page 165 and 166:
menleving als oplichterij, De Arbei
Page 167 and 168:
41—Het Vrije Volk, 21-2-1953. Zie
Page 169 and 170:
Personenregister Personalia auteurs
Page 171 and 172:
Ees teren, van: 69 v, n 1 Enzensber
Page 173 and 174:
Spelberg, E.J.: 122 Spiekman, Hendr
show all

Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?