Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

de lokale overheden. Wat de sd ap toevoegde — maar het was
meer dan een toevoeging—was de optiek van de klassenstrijd.
Inzet van haar gemeentepolitiek diende te zijn, in de woorden
van Tak, ‘al wat kan dienen om den levensstandaard der arbeiders
te verhoogen en hen daardoor op te wekken uit de dofheid
van het armelijke leven, dat aan de bewustwording van het
klassebelang in de weg staat; èn al wat kan dienen om aan het ka­
pitalisme terrein te ontnemen, waar collectivistisch beheer in zijne
plaats treedt en behalve dadelijke voordeelen, het bewijs zijner
bruikbaarheid levert en de oefenplaats biedt voor latere uitbreiding’.13
Opnieuw zien we de tweeëenheid van lotsverbetering
en versterking van de positie en het klassebewustzijn van
de arbeiders. Het woord ‘oefenplaats’ voegt daar een derde
element aan toe dat wellicht even wezenlijk was: de gemeentepolitiek
kon — evenals de vakvereniging en de coöperatie —
dienen als leerschool, als instrument voor de vorming van het
kader dat straks, in een socialistische maatschappij, het roer
zou kunnen overnemen. O ok om die reden hechtte de s d a p
veel waarde aan de scholing en vorming van haar gemeenteraadsleden;
als eerste politieke partij in Nederland richtte zij
hiertoe een aparte vereniging van raadsleden op (1902), met
een eigen vakblad, De Gemeente (vanaf 1907) en een informatie»
en adviesbureau.
Het gemeenteprogram van 1899 bleef van kracht tot 1919.
In dat jaar nam het partijcongres een nieuw gemeenteprogram
aan, dat in feite het werk was van F.M. Wibaut. Na de
dood van Tak in 1907 was Wibaut bij uitstek de man gewor­
den die het ontwikkelen van een sociaal-democratische gemeentepolitiek
in theorie en praktijk richting gaf. Overigens
was de sociaal-democratische visie op de taak van de gemeente
in die twintig jaar niet wezenlijk veranderd. Wel was er
behoefte aan verduidelijking van verschillende onderdelen, te
meer omdat de partij inmiddels haar eerste ervaringen met het
werken in colleges van b & w had opgedaan. Opvallend in het
nieuwe program was de nadruk op een actieve gemeentelijke
20