Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

JOS PERRY
Aanpakken wat mogelijk is.’ De s d a p en haar gemeentepolitiek
‘Het succes van de sd a p in de Nederlandse politiek is,’ zo
meent Borrie, ‘voor een niet gering deel het succes van de
sd ap op het terrein van de gemeentepolitiek.’1 Als dat waar is
hebben haar historici het lelijk laten afweten. Van de vele activiteiten
van SDAP’ers op gemeentelijk terrein is nog vrijwel
niets onderzocht. Dank zij publikaties van Borrie zelf en enkele
anderen hebben we zicht op het werk van een handvol
s d a p -wethouders in Amsterdam en Rotterdam2: belangrijke
gemeenten, in sommige opzichten toonaangevend, maar N ederland
telde er destijds meer dan duizend. In 1939 bezetten
SDAP-leden 179 wethouderszetels in 156 gemeenteraden. Wat
voerden ze uit? En wat betekent hun werk voor het karakter
en de ontwikkeling van de partij? Stond het optreden van
sociaal-democraten in gemeenteraden ‘primair in het teken
van de klassenstrijd’?3 O f drong de gemeentepolitiek de partij
naar rechts en waren het inderdaad ‘bijna uitsluitend representanten
van de rechtervleugel’ die zich op dit terrein bewo-
gen?4
In dit artikel onderzoek ik om te beginnen de drijfveren die
sociaal-democraten sedert het eind van de negentiende eeuw
ertoe brachten zich te manifesteren op het terrein van de ge­
meentepolitiek; drijfveren en doelstellingen die onder meer
hun neerslag vonden in een drietal gemeenteprogramma’s
(1899,1919,1927). De vraag of, en zo ja onder welke voorwaar­
den de sd ap medeverantwoordelijkheid zou gaan dragen
in de dagelijkse besturen van gemeenten — de colleges van
b & w —, is in de loop der jaren verschillend beantwoord; hierover
gaat de tweede paragraaf. De derde belicht mogelijkhe­
16