Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

me en nationaal-socialisme hadden voortgebracht. Weliswaar
waren deze overwonnen maar nog niet definitief teruggedreven.
Voor deze opgave geplaatst zag men vooral voor de gemeenten
een rol weggelegd — na het gezin — als ‘centra van
weerstand’ en als ‘geestelijke krachtcentra’ voor maatschappelijke
binding en gemeenschapsgevoel. In ’t Veld, die een persoonlijk
stempel zette op het gemeenteprogramma van 1946,
meende dat het beleid op alle terreinen aan deze bijzondere
gemeentelijke taak dienstbaar moest worden gemaakt; niet
alleen onderwijs, jeugdzorg en cultureel werk, maar ook
volksgezondheid, volkshuisvesting en stedebouw.
Met haar eerste naoorlogse programma zocht de PvdA al­
dus aansluiting bij het door G.A. van Poelje geïntroduceerde
begrip ‘cultuurgemeente’. De gemeente had in deze visie tot
taak om plaatselijk de maatschappelijke samenhang te verzekeren,
leiding te geven waar anderen te kort schoten en de materiële
voorwaarden te scheppen voor een sterk en veelzijdig
cultureel leven.
Deze aandacht voor de culturele taak van de gemeente,
waarmee de principiële betekenis van het politieke werk op
lokaal niveau nog eens werd onderstreept, klinkt ook door in
de (landelijke) gemeenteprogramma’s van de PvdA in de jaren
vijftig. Gaandeweg zal de belangstelling echter verflauwen
onder invloed van de opkomst van de welvaartsstaat. In de jaren
zestig zal het primaat komen te liggen bij de ontplooiing
en de emancipatie van het individu. Overigens zullen we zien
dat het begrip cultuurgemeente in de jaren tachtig opnieuw
actualiteitswaarde gaat krijgen.
Het politieke landschap
De gemeenteraadsverkiezingen van 1946 brachten de PvdA
2200 raadsleden. Bij de wethoudersverkiezingen resulteerde
dit in 431 wethouders in 334 gemeenten. Voorts telde de partij
nu 82 burgemeesters en één commissaris der koningin in de
65