Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

van 1939—de laatste waaraan de sd ap deelnam—bevestigt dit
beeld. Een commissie van zes personen — vijf van hen kwamen
uit de grote steden, drie uit Amsterdam! — presenteerde
een urgentieprogram dat vrijwel een kopie was van het crisisprogram
van 1935. ‘Er komen nu geen grote nieuwe denkbeelden
naar voren,’ gaf Ed. Polak toe.91 De discussie over het concept
was tam. De verkiezingen zelf brachten een teruggang
ten opzichte van 1935, maar het aantal wethouders steeg tot
179. O ok nu mikte de partij op afspiegelingscolleges. In de
oppositie gaan was ‘niet logisch’; de behartiging van de belangen
der kiezers, waar mogelijk ook in de colleges, ‘vloeit
logisch voort uit het vertrouwen, dat wij de kiezers hebben
gevraagd en zij ons hebben geschonken’. Het opstellen van be-
stuurs- o f werkprogramma’s was ‘niet vroed’. Plaatselijke
volksfrontjes bleven uit den boze. Eisen stellen ten aanzien
van het aantal s d a p -wethouders werd ontraden.92
Deelname aan het dagelijks bestuur van de gemeenten was
immers niet alleen een recht maar ook een plicht. ‘Meer dan
ooit eist de gemeenschap onze toewijding!’93 In augustus 1939
werden oud-wethouder Albarda en oud-gemeenteraadslid
Jan van den Tempel als ministers opgenomen in het tweede
kabinet-De Geer. Hadden de sociaal-democraten in de gemeenten
getoond bestuursverantwoordelijkheid te willen en
kunnen dragen, nu popelden zij om hun ‘innerlijke rijpheid
om te regeren’ ook in de landspolitiek te bewijzen.94 Met ‘wuivende
zakdoeken, betraande ogen, van aandoening hese stem­
men’ werden de kersverse rode ministers door hun partijgenoten
in de hoofdstad ontvangen.95 In de verzuilde zin van het
woord was de emancipatie voltooid.
Besluit
De oorsprongen van de sociaal-democratische gemeentepolitiek—nog
geen mensenleeftijd geleden was zij geboren —leken
in 1939 ver weg. Dat eens alles draaide om propaganda;
50