Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

More documents

Recommendations

Info

den en grenzen van wat de sd ap in de gemeenten kon ondernemen. In de vierde en laatste paragraaf zien we hoe het ge- meenteraadswerk in de jaren dertig een crisis doormaakt. Doelstellingen en programma’s Al voordat de sd ap bestond, hadden Nederlandse socialisten enige ervaring opgedaan in vertegenwoordigende lichamen. Ferdinand Domela Nieuwenhuis zat drie jaar lang in de Tweede Kamer; in Friesland bezetten socialisten gemeente- raads- en zelfs wethouderszetels. Ze leerden twee dingen. Ze leerden dat deelname aan verkiezingen en optreden in vertegenwoordigende lichamen een machtig propagandamiddel kon zijn; van het aan de kaak stellen van sociale misstanden en het bepleiten van verbeteringen ging een grote werfkracht uit. Ze leerden echter ook de grenzen kennen van wat langs deze weg op korte termijn bereikt kon worden. Zelfs in het uitzonderlijke geval dat socialisten lokaal een meerderheid verwierven, zoals in de Friese plattelandsgemeente Opsterland in 1893, bleken de marges bijzonder smal.5 Het is niet zo vreemd dat veel socialisten destijds deze weg als een doodlopende beschouwden; het was nog minder vreemd dat voor degenen die ondanks alles toch het wapen van de parlementaire actie— naast andere wapens — wilden benutten, de propaganda hoofdzaak was. In de jaren rond de eeuwwisseling stond het ook voor de meest hervormingsgezinde socialist vast dat al dit werk binnen de grenzen van het kapitalisme een uiterst voorlopig, beperkt karakter had. Het kiesrecht sloot trouwens veel arbeiders uit. Anderzijds waren er in de landelijke politiek zaken aan de orde die juist voor hen van belang waren, zoals kiesrechtuitbreiding en sociale wetgeving. In alle politieke stromingen — liberalen, anti-revolutionairen, rooms katholieken — roerden zich min o f meer vooruitstrevende elementen die de geschoolde arbeiders tot hun potentiële aanhang rekenden. De in 1894 opgerichte sd ap redeneerde: 17
‘die arbeiders horen bij ons’, en hechtte dan ook veel waarde aan verkiezingsdeelname en optreden in vertegenwoordigende lichamen. Ze boden gelegenheid de trom te roeren, de grenzen tussen de sociaal-democratie en de burgerlijke ‘arbei- dersvrienden’ te markeren, en zo de eigen aanhang te versterken. J.H. Schaper, een van de oprichters van de sdap, werd tevens een der pioniers van haar gemeentepolitiek. In 1897 werd hij gekozen tot lid van de gemeenteraad van Groningen. Dat de propaganda voor het socialisme en de strijd voor lotsverbetering aanvankelijk twee kanten van dezelfde zaak waren, blijkt uit wat hij zelf over zijn raadswerk vertelt. Weliswaar zag hij zijn voorstellen in de regel verworpen o f geamendeerd, maar dat hinderde niet: ‘ik wist, met de indiening alleen reeds een daad te verrichten, die voor ons beginsel goed moest zijn.’ Anderzijds kon er zelfs onder deze omstandigheden iets reëels worden bereikt; Schaper ondervond ‘dat een ar- beidersraadslid in tal van zaken, ook waarmede geen geruchtmakend en tastbaar sukses te behalen valt, nuttig kan zijn en de arbeiders kan helpen? Schaper was niet de eerste SDAP’er die in een gemeenteraad gekozen werd, maar wel de eerste in een stad, waar, zoals hij zelf zegt, de raad doorgaans geheel uit ‘deftige bourgeois’ bestond. Daardoor was zijn verkiezing op zichzelf al een sensatie. Zo was het ook in andere gemeenten waar de sd ap voor het eerst een o f meer zetels veroverde. De partij schoot een bres in de vijandelijke vesting. Zowel voor haar als voor haar tegenstanders had dat een geweldige symbolische betekenis. Juist omdat de eerste sociaal-democraten in gemeenteraden zichzelf niet als medehoeders van het ‘algemeen belang’ za gen, maar als vooruitgeschoven posten in ‘den grooten bevrij- dingskamp die de arbeidersklasse over heel de linie heeft te voeren’7—juist daarom rees er al gauw behoefte aan een centraal vastgesteld program. In 1899 nam de sd ap op haar Paas- congres een gemeenteprogram aan: een novum in de Neder 18
Page 1 and 2: Socialisme en gemeenten: het commun
Page 3 and 4: H et negende jaarboek voor het demo
Page 5 and 6: Het negende jaarboek voor het democ
Page 7 and 8: Inleiding
Page 9 and 10: element uit de sociaal-democratisch
Page 11 and 12: toekomstbeeld was in feite al in de
Page 13 and 14: Het jaarboek bevat verder een besch
Page 15: JOS PERRY Aanpakken wat mogelijk is
Page 19 and 20: de lokale overheden. Wat de sd ap t
Page 21 and 22: sterk spreekt tot de massa der arbe
Page 23 and 24: Geen wonder dat de sd ap in de prak
Page 25 and 26: te brengen, die Wibaut en met hem d
Page 27 and 28: zij dus allen voldoende garanties z
Page 29 and 30: wekkend als men de totale sterkte v
Page 31 and 32: vorm ings-politiek in socialistisch
Page 33 and 34: zaken zoals grondpolitiek en erfpac
Page 35 and 36: van wat socialisten oorspronkelijk
Page 37 and 38: van de norm afweek, werden aparte c
Page 39 and 40: was niet helemaal ongegrond. In het
Page 41 and 42: Twee maanden later echter, in janua
Page 43 and 44: ‘catastrophe-politiek’—hij do
Page 45 and 46: woordigers van Amsterdam, de partij
Page 47 and 48: dan ooit. Inzet voor de partij was
Page 49 and 50: van 1939—de laatste waaraan de sd
Page 51 and 52: waren haar oprichters, op hun weg n
Page 53 and 54: i8—De door mij gecursiveerde woor
Page 55 and 56: ★ integratie. Een biografische st
Page 57 and 58: 85—Tekst circulaire ‘De samenst
Page 59 and 60: ging in het machtsvacuüm voorzien
Page 61 and 62: het landelijke programma van dat ja
Page 63 and 64: meentelijk programma van 1946 tot d
Page 65 and 66: gelederen. Met name de toename van
Page 67 and 68:
111 Dejaren vijftig en zestig: de b
Page 69 and 70:
Als hoofdarchitect bij de afdeling
Page 71 and 72:
evorderen. Daartoe werd de wijkgeda
Page 73 and 74:
was nog geen aarzelen bij,’ zou t
Page 75 and 76:
Enschede (Wesselerbrink), Groningen
Page 77 and 78:
munistische vertegenwoordigingen wo
Page 79 and 80:
geen plaats was ingeruimd voor de b
Page 81 and 82:
ook van de lokale conflicten in de
Page 83 and 84:
voortzetting van het overloopbeleid
Page 85 and 86:
lingsmodel, waarvan de uitkomst nie
Page 87 and 88:
evorderlijk voor het onafhankelijk
Page 89 and 90:
Van ruimtelijke planning vernam men
Page 91 and 92:
links in de dagelijkse besturen de
Page 93 and 94:
In 1978 ontdooien de verhoudingen.
Page 95 and 96:
Innovaties Was het in eerste instan
Page 97 and 98:
schappelijke organisaties, de overh
Page 99 and 100:
lijven, maar de omstandigheden ware
Page 101 and 102:
uitengesloten als gevolg van werklo
Page 103 and 104:
ió—‘Gemeentelijke democratie
Page 105 and 106:
IDO WEIJERS Van ons en voor iederee
Page 107 and 108:
die een korte periode van dynamiek
Page 109 and 110:
Drie modellen van cultuurpolitiek
Page 111 and 112:
lijn van Wibaut wordt door Boekman
Page 113 and 114:
Wandervogel en de Sozialistische Ar
Page 115 and 116:
massacultuur: zij brengt nationaal
Page 117 and 118:
de massa ‘die denkt met het hart
Page 119 and 120:
de Bachvereniging, die door cultive
Page 121 and 122:
andere omroepverenigingen komt een
Page 123 and 124:
a f’ de dienst uitmaken, maar het
Page 125 and 126:
Buskes voert hij bij voorbeeld een
Page 127 and 128:
De satire van ‘Zo is het’ betek
Page 129 and 130:
7—Zie J.Bank, Opkomst en ondergan
Page 131 and 132:
Profiel
Page 133 and 134:
In de tweede periode, die zich uits
Page 135 and 136:
politieke richting van zijn partij
Page 137 and 138:
praktisch van geenerlei beteekenis
Page 139 and 140:
klassenstrijd tot socialistische me
Page 141 and 142:
gie’, en zijn eis dat het sociali
Page 143 and 144:
Banning’ als een ‘drijver’, d
Page 145 and 146:
mee. Zij dachten daarbij te staan o
Page 147 and 148:
wordt ook hier nauw gelieerd aan he
Page 149 and 150:
schrijft Vorrink, geestelijk en pol
Page 151 and 152:
halve collaboratie hij echter al in
Page 153 and 154:
de macht en het daaruit voortvloeie
Page 155 and 156:
vermogen om innerlijk recht te doen
Page 157 and 158:
sociologie en psychologie, en zeker
Page 159 and 160:
grond komt, en dat een moderne demo
Page 161 and 162:
7— O ok in vergelijking met het i
Page 163 and 164:
den ‘als historiese en zedelijke
Page 165 and 166:
menleving als oplichterij, De Arbei
Page 167 and 168:
41—Het Vrije Volk, 21-2-1953. Zie
Page 169 and 170:
Personenregister Personalia auteurs
Page 171 and 172:
Ees teren, van: 69 v, n 1 Enzensber
Page 173 and 174:
Spelberg, E.J.: 122 Spiekman, Hendr
show all

Download de pdf van het jaarboek. - Wiardi Beckman Stichting

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?