Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

Bugün Türkiye'de erken çocukluk eğitimi açısından yaşanan en önemli sorun, hizmetlerin
yetersizliğidir 71 . Okul öncesi eğitimi konusunda Milli Eğitim Bakanlığı istatistikleri kullanılarak yapılan
bir çalışmada, 2005 yılında okul öncesi eğitimden yararlanabilen çocuk sayısının (4-6 yaş arası)
434.771 olduğu ve bunların oranının, hizmet alabilecek aynı yaş grubundaki 2.702.912 çocuğun 72
%16'sını oluşturduğu saptanmıştır 73 .
Erken çocukluk eğitimi hizmetlerinde yetersizlik 74 yanında, bu hizmetlerin sunulduğu gruplar açısından
da dengesizlik vardır. Esas olarak 4–6 yaş aralığındaki çocuklar hedeflenmekte, daha küçük
yaş grubundaki çocuklar ihmal edilmektedir. Üstelik 0–3 yaş çocuklarına hizmet veren kurumlara ait
sağlıklı istatistiklerin olmayışı da bu gruba ait analizi ve yorumu güçleştirmektedir. Mevcut erken çocukluk
eğitimi hizmetlerinden 4–6 yaş için olanların %90'ını Milli Eğitim Bakanlığı sunmaktadır ve bu
hizmetler de anaokullarında ve anasınıflarındaki çocuklar içindir. Yani bu yaş grubundaki hizmetlerin
sunumunda devletin payı özel sektörün çok üzerindedir. Devlet kurumları erken çocukluk eğitimi
hizmetlerinden yararlanan çocukların %93'üne hizmet sunmaktadır. Özel sektör %7 civarında bir paya
sahiptir 75 .
Anasınıflarının dışındaki kurumların çoğu büyük kentlerdedir. Özel anaokulları, ana sınıfları
ve gündüz bakım evleri büyük kentlerde hizmet vermektedir. Milli Eğitim Bakanlığı 2006-2007
istatistiklerine göre bu kurumlara devam eden 36.400 çocuğun 22.000'i İstanbul, İzmir ve Ankara'da
yaşamaktadır. Öte yandan, bu kurumların verdikleri hizmetlere karşılık talep ettikleri ücretler çok
yüksektir. Çalışan kadınların büyük çoğunluğunun yüksek ücretli işlerde çalışmadıkları hatırlanacak
olursa bu hizmetlerden isteseler de yararlanamayacakları anlaşılır. Başka deyişle, içinde bulundukları
sosyal ve ekonomik koşullardan dolayı bu hizmetlere en çok gereksinim duyan aileler bu hizmetlerin
en uzağına düşenler olmaktadır.
Erken çocukluk eğitiminin kurum merkezli olması 76 , hizmetlerin çağ nüfusu dikkate alındığında
çok yetersiz olması, bu hizmetlerde standardizasyon olmaması, mevcut kurumların
büyük kentlerde yoğunlaşması, özel sektördeki kuruluşların hizmetlerinin pahalılığı, devlet
71 Türkiye, orta ila düşük gelirli tüm ülkeler arasında okul öncesi eğitimden faydalanan çocuk oranı en düşük ülkelerden
biridir. Kaytaz, 2005: 7.
72 2005 yılında Türkiye'de 0–6 yaş aralığında ise 9 milyon çocuk bulunmaktadır.
73 TÜSİAD, 2005b: 85; elinizdeki raporun Eğitim Bölümü'nde Milli Eğitim Bakanlığı'nın son faaliyet raporunda 2006-2007
eğitim öğretim yılında 48-72 ay (4-6 yaş) çağ nüfusunun %25 inin okullaştığı bilgisine dikkat çekilmektedir. 2008 Programında
da okullaşma oranının, bu defa 4-5 yaş çağ nüfusu için %24 olarak hesaplandığı belirtilmektedir.
74 Avrupa Konseyi, üye devletlerden, tam istihdamı sağlayabilmek için kadının işgücüne katılımı önündeki engelleri
kaldırmalarını ve çocuk bakımı hizmetlerine olan talebi göz önünde bulundurarak ve ulusal modelleriyle uyumlu
şekilde 2010 yılına kadar üç yaş ile zorunlu eğitim yaşı arasındaki çocukların %90'ına; üç yaş altındaki çocukların ise
en azından %33'üne çocuk bakımı hizmeti sağlamalarını beklemektedir. Bu açıdan bakıldığında AB'ye aday bir ülke
olarak Türkiye'nin hem AB ülkelerindeki mevcut durumun hem de hedeflerin ne kadar gerisinde kaldığı daha iyi
anlaşılacaktır.
75 Kaytaz, 2005: 14
76 Kurum merkezli model ile birlikte kullanılabilecek aile eğitim modelleri hem Avrupa ülkelerinde hem de Türkiye'de
uygulanmaktadır. Türkiye'de M.E.B ve sivil toplum kuruluşları, özellikle de Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) tarafından
yapılan bu uygulamaların örnekleri için bkz: TÜSİAD, 2005b: 87-94
162