Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

Türkiye'de eşitlik talep eden en önemli siyasi hareketler olan insan hakları hareketi, Kürt hareketi
ve işçi-emekçi hakları hareketinin kadın hakları hareketine mesafeli ve soğuk bakışı ve eril siyaset
yapma tarzlarını eleştirmeyen, hatta zaman zaman kendi içinde de sürdüren tutumları kadın hakları
hareketini olumsuz etkilemiştir. Kadın örgütleri ile ortak çalışarak, toplumsal demokratikleşme için
gerekli ittifak ve işbirliği olanaklarını geliştirme gereğini çok önemsemeyen bu siyasal hareketler ile
kadın örgütlerinin arasındaki iletişimsizlikler sadece kadın-erkek eşitliğinin sağlanması açısından değil,
genel olarak demokrasinin gelişimi açısından da olumsuz sonuçlar yaratmaktadır.
Türkiye'de devlet kurumlarının ve parlamentoda temsil edilen siyasal partilerin kadın sorunlarına
'kör' tutumları, kadın hakları hareketiyle mesafeli ve hatta zaman zaman çatışan
konumları, kamu politikalarını oluşturan temel ilkeler içinde kadın-erkek eşitliğinin benimsenerek
içerilmesini engellemekte; kadın sorunlarının çözümüne yönelik kamu politikalarının
kısmi ve etkisiz kalmasına yol açmaktadır. Bu koşullar, kadın örgütlerinin küçük iyileştirmeler
için çok büyük çaba harcamalarına ve daha da önemlisi, kadın yoksulluğunun ve kadın ticaretinin
önlenmesi gibi bazı stratejik alanlarda hiç bir politika oluşturulamamasına yol açmaktadır.
Türkiye'de sosyal demokrat partilerin, Avrupa ülkelerinden farklı olarak, cinsiyet eşitliği ilkesini
demokrasinin vazgeçilmez ilkesi olarak kabul etmemeleri, kendi partilerinde kadınların eşit katılımını
ve temsilini, kadın kollarının sivil kadın örgütleriyle yakın işbirliği yapmasını önemsemeyen, hatta zaman
zaman yasaklamaya kadar giden engelleyici uygulamaları kadın örgütlerini olası müttefiklerinden
birinden daha mahrum bırakmaktadır.
Kadın hakları hareketi, bu olumsuz siyasal bağlamın varlığına rağmen, kadın örgütlerinin oluşturduğu
sivil iletişim ağlarını geliştirerek, yarattığı işbirliği aracılığı ile güçlenerek, son yıllarda Türkiye'de
sivil toplumun gücünü arttıran en önemli demokratik gelişmelerden biri olmuştur. Kadın örgütlerinin
bu yayılma ve güçlenme başarısı, özellikle Türkiye'nin 'taşra'sında çok sayıda yeni kadın örgütünün
ortaya çıkışının ve görünür hale gelişinin hem sonucu hem de destekleyicisidir. Bu başarı, kadın örgütlerinin
çok esnek ve yatay örgütlenme becerisinin ve somut sorunları çözmeye yönelen kurumlaşmalar
alanında gösterdiği çabaların bir sonucudur.
Türkiye tarihinde ilk kez geleneksel kadın örgütlerinin yapıları değişmekte ve kadın örgütlerinde
hızlı bir yenilenme gerçekleşmektedir. Güçlerini devletten, dinden, erkek liderden, kocalarından,
elit kadınlardan, aile soyadlarından alarak kadın örgütlerinde 'güç sahibi olmaya alışmış kadın politikacı
tipi' saygınlığını yitirmekte; bu tarzda örgütlenmiş geleneksel kadın örgütlerin önemi azalmaktadır.
Görevlerini kermes yapma, bağış toplama, yoksul giydirme, seçim kampanyasında bildiri dağıtma gibi
işlerle tanımlayan kadın örgütleri, yerlerini hızla kadın sorunlarının çözümüyle ilgilenen kadın örgütlerine
bırakmaktadır.
Kadın örgütleri kendi taleplerini kamuoyunda kadın hakları reformu olarak tanıtmış
ve bu talepleri demokratikleşme sürecinin bileşeni olarak kabul ettirmeyi başarmıştır. Örneğin
AB'ye katılım tartışmalarının bir ölçütü olarak, kadınların eşitlik ve katılım talepleri görünür
246