Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

zemin hazırlayan süreçte BM-Ekonomik ve Sosyal Konseyi (ECOSOC), 1990'da, % 30 kadın temsilinin
asgari temsil eşiği olarak benimsenmesini bütün üye ülkelerden istemiştir. BM-Kadının Statüsü Komisyonu
1995'ten itibaren bu hedefin dünya çapında uygulamasını izlemeye ve desteklemeye başlamıştır.
Bu çabalar sonucu, 1995'te dünya parlamentolarında kadınların oranı %10 iken bugün bu oran %17'ye
çıkmıştır 75 .
7.1. Kota Politikalarının Özellikleri
Kota seçmenin iradesine değil, aday belirleme süreçlerine müdahaledir. Cinsiyet kotaları
sadece kadınların eksik temsil sorununun sonuçlarını, yani 'semptom'ları düzeltir, buna yol
açan nedenleri doğrudan düzeltmez. Dünyada mevcut seçim sistemlerinin çoğunda adaylar doğrudan
seçmen tarafından seçilmezler; adaylar önceden siyasal partiler içindeki seçici mekanizmalar
tarafından belirlenir ve seçmene sunulur; seçmen kendine uygun bulduğu adayı seçer. Siyasal partiler
içinde, aday seçici mekanizmalarındaki kadınları eleyen 'cinsiyetçi bakış'ı aşmak, kota politikalarının
asıl amacıdır. Cinsiyet kotası sayesinde, kadın adayların siyasal partilerin aday belirleme süreçlerinde
ortaya çıkan 'cinsiyet ayrımcı' elemeyi aşarak doğrudan seçmen tarafından değerlendirilmesi sağlanır.
Kota politikalarının başarısını sağlayan faktörler arasında en etkilisi; iktidar partisinin ya
da önde gelen önemli partilerin kendi iradeleri ile kota uygulamasıdır (Örneğin Güney Afrika
Cumhuriyeti'nde demokrasiye dönüş döneminin kurucu partisi Afrika Ulusal Kongresi'nin yaptığı gibi).
En olumsuz faktör ise, kadınların eşit katılımını önemsemeyen, gerekli görmeyen ya da açıkça karşı
olan muhafazakâr partilerin iktidarda olduğu dönemlerde gerçekleştirilen zorunlu kota uygulamasıdır.
Böyle bir durumda iktidardaki parti, sıkı sıkıya denetleyebileceği kadınları kota listelerinden aday gösterecek
ve seçildikten sonra da kadın politikacıların kadın hakları örgütleriyle yakın ilişki kurmasına
ve kadın sorunlarının siyasal karar süreçlerinde temsiline karşı ciddi direnç gösterecektir. Böyle bir
durumda kotadan seçilmiş kadın politikacılar ile kadın hakları savunucuları arasında ciddi gerilimlerin
yaşanması kaçınılmaz hale gelebilecektir.
7.2. Farklı Ülke Koşulları ve Farklı Kota Deneyimleri
Dünyada kadınların siyasal kararlara katılımı ve eşit temsilini gerçekleştiren ülkelere baktığımızda
birbirinden farklı iki tür deneyimin var olduğunu görürüz. Birincisi, büyük ve önemli
siyasal partilerin, kadınların katılımını arttırıcı politikaları kendiliğinden uygulamaya başlamaları sonucu,
zaman içinde kadınların katılım oranının yavaş yavaş artışının gerçekleştirilmesidir. İkinci yol
ise, böyle bir değişimin gerçekleşmediği ülkelerde sorunun hızlı ve geri dönüşsüz çözümü için kota
politikalarının uygulanmasıdır 76 .
75 Dahlerup, 2005; 18.
76 Dahlerup ve Freidenvall, 2005: 26-48.
258