Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği

Kamusal ve özel öğretim kurumlarının toplumsal cinsiyet açısından karşılaştırılmasında en ilginç
gösterge vakıf üniversitelerindeki kadın varlığında görülen ciddi azalmadır. Bu durum, üniversite
giriş sınavlarındaki kadın başarı oranlarındaki artışın kadınların kamu ve merkez üniversitelerine
giriş şansını artırmasından kaynaklanabileceği gibi artan maliyetin, kız çocukların paralı öğretime
katılımını engellemesiyle de ilişkilendirilebilir. Aynı azalış, özel azınlık ve özel yabancı öğretim
kurumlarının okul öncesi dönemlerinde de söz konusu olmuştur. Buna karşılık her iki kategoride
de ilköğretim nüfusunda kız öğrenci oranları artmıştır. Ayrıca özel ortaöğretim kurumlarındaki kadın
temsili, resmi ortaöğretime kıyasla daha yüksektir. Bu dalgalanmaların zaman içindeki seyri ve nedenleri
başlı başına araştırılması gereken konular arasındadır.
2.2. Eğitim Sisteminin Cinsiyetçiliği Yeniden Üreten Yapı,
Süreç ve İçerikleri
2.2.1. Eğitimin Genel Görünümü
Tüm dünyada okulun maliyetinin ve niteliğinin kız çocukları ve kadınları erkeklerden daha olumsuz
olarak etkilediği, ailelerin ödeme gücünü aşan ve olumsuz koşullar altındaki eğitime daha az katılmalarını
sonuçladığı bilinmektedir. Bu bağlamda Türkiye'de eğitimin, sürekli olarak artarak toplam
15 milyona yaklaşan ilk ve orta, 2.5 milyonu bulan yükseköğretim öğrencisiyle, 600 bini aşan öğretmeniyle,
sayısı 65 bine yaklaşan okullarıyla büyük bir sorun alanı olmayı sürdürmesi, kız çocuklar ve
kadınlar açısından özellikle kaygı verici boyutlar taşımaktadır.
TÜSİAD 2000 raporunda vurgulanan, genç nüfusun yüksek oranı ve gerek hizmetin gerekse
kaynakların, eğitim talebini de kalkınma için eğitime bağlanan umutları da karşılamaya
yeterli olmayışı geçerliğini korumaktadır. Durum, devletin kendi diliyle bile ciddi boyutlardadır:
"Eğitime erişim ve eğitimin kalitesi, eğitim sisteminin temel sorun alanlarıdır. Erişim sorunu
kapsamında okullulaşma oranları ve bölgeler arası farklılıklar, kalite sorunu kapsamında ise fiziki
altyapı yetersizlikleri, müfredatın güncellenmesi, öğretmen niteliklerinin geliştirilmesi ve eğitim materyallerinin
müfredatla uyumu gibi hususlar öne çıkmaktadır. Eğitimin her kademesinde, istenilen
düzeye ulaşılamamakla birlikte okullulaşma oranları yükselmiş, ancak artan öğrenci sayıları nedeniyle
mali kaynaklar öncelikle erişime yönelik olarak tahsis edildiğinden, eğitim kalitesinde istenen
düzeyde bir iyileşme sağlanamamıştır" 76 .
Cumhuriyet Hükümetinin, sosyal sektörler içinde eğitimi en öncelikli sektör olarak kabul ettiği ve
genel bütçeden en büyük payı eğitime ayırdığı belirtilmektedir. 77 Buna karşılık 2000 yılı konsolide
bütçesi içinde %7,1 payı olan MEB bütçesi, 2008'deki %10,30'luk payıyla, hâlâ 1990'daki %13,2'nin
gerisindedir 78 ; 2008'de MEB bütçesinin GSMH'ye oranı ise %3,2'dir. Yükseköğretimin de dahil edil-
76 DPT, 2007. Türkiye'deki eğitimin düzeyini, öğrencilerin testlerdeki başarılarını, toplumun eğitimle ilgili tatminsizliğini AB
ülkeleriyle kıyaslayan kimi araştırmalar arasında bkz. İçişleri Bakanlığı Araştırma ve Etüdler Merkezi (AREM), 2007.
77 T.C. MEB 2007a.
78 TÜSİAD 2000, s.65 ve T.C. MEB 2007a, s.213.
56